Dossier

Droogte

Wanneer er meer water verdampt dan wat er bijkomt via regen, spreek je over een neerslagtekort. Maar als die situatie te lang duurt, ontstaat er droogte. Door klimaatverandering lijken perioden van droogte steeds vaker en in extremere mate voor te komen in Nederland. De zomers in Nederland worden steeds droger. Droogte is moeilijk te voorspellen, maar de gevolgen van droogte kunnen groot zijn. Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) doet onderzoek naar droogte en houdt constant het weer in de gaten om op droogte te kunnen anticiperen. In dit dossier vind je alles over droogte en wat dat betekent voor Nederland. Lees hieronder onder andere over de verdringingsreeks, verzilting en de gevolgen van droogte op natuur, landbouw en het stedelijk gebied. Ook vind je hier leuke video’s en handig leermateriaal over droogte.

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Bij aanhoudende droogte kunnen de Nederlandse watersystemen mogelijk niet voldoende zoetwater aanleveren om in de maatschappelijke en ecologische waterbehoefte van Nederland te voorzien.

Om met een dergelijk tekort aan oppervlaktewater om te kunnen gaan, is er in Nederland een verdringingsreeks opgesteld. Met deze verdringingsreeks wordt dan bepaald hoe het schaarse water verdeeld wordt.

In gevallen van extreme droogte waarbij een watertekort dreigt, komt de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) geregeld bij elkaar. Het LCW volgt de droogtesituatie dan nauwlettend en adviseert Rijkswaterstaat en waterschappen over mogelijke maatregelen. Bij gevallen van extreme droogte wordt er opgeschaald naar het tijdelijke Management Team Watertekorten (MTW), waarin ministeries, Rijkswaterstaat, waterschappen en provincies samenwerken.

In dergelijke situaties zal de verdringingsreeks gehanteerd worden. Deze verdringingsreeks bepaalt dan de maatschappelijke en ecologische rangorde waarin water verdeeld wordt. Deze rangorde is verdeeld in 4 categorieën, waarbij bij droogte de hoogste prioriteit ligt bij Categorie 1 en de laagste prioriteit bij Categorie 4:

Categorie 1: Veiligheid en onomkeerbare schade
Categorie 2: Nutsvoorzieningen
Categorie 3: Kleinschalig hoogwaardig gebruik
Categorie 4: Overige belangen (economische afweging, ook voor natuur)

De rangorde van belangen die vallen binnen de eerste twee categorieën zijn nationaal vastgesteld. Voor categorie 3 en 4 kunnen provincies binnen die categorieën zelf een rangorde vaststellen, aan de hand van de lokale actuele situatie.

Meer bronnen over de verdringingsreeks in de Kennisbank

Nederland is de afgelopen 50 jaar een stuk droger geworden. Het grondwaterpeil is op veel plaatsen gedaald. Die verdroging bedreigt circa 40% van de inheemse planten in Nederland, denk aan planten die afhankelijk zijn van een hoge grondwaterstand of kwelwater.

Diverse natuurgebieden hebben daarom te lijden van wateronttrekking en peilverlaging.

Oorzaken van verdroging zijn onder andere waterwinning door drinkwaterbedrijven, grondwateronttrekking door industrie en versnelde afwatering (drainage) om een voor de landbouw geschikter waterpeil te bereiken.

Meer bronnen over de invloed van droogte op de Nederlandse natuur

De Nederlandse landbouwsector is sterk afhankelijk van zoetwater. Zowel in de vollegrond als in de glastuinbouw is voldoende water noodzakelijk voor goede gewasopbrengsten. Maar ook op de veehouderij heeft droogte veel invloed.

Bij aanhoudende droogte wordt bijvoorbeeld weidegang bemoeilijkt vanwege een tekort aan gras. Ook krijgen veehouders te maken met afnemende grasopbrengsten en lagere eiwitgehalten in het gras, wat direct economische gevolgen kan hebben bij het aanleggen van rantsoen voor de veestapel.

Meer bronnen over droogte met betrekking tot de landbouw

Langdurig aanhoudende droogte staat ook nauw in verband met toenemende verzilting van de bodem, met name in de kustgebieden van Nederland. Door een stijgende zeespiegel en een tekort aan regenwater trekt het zoute water in de kustgebieden makkelijker het grond- en oppervlaktewater in.

Dit heeft invloed op drinkwatervoorziening, maar bijvoorbeeld ook op de landbouw, natuur en industrie.

Drinkwater

Het winnen van drinkwater wordt bemoeilijkt door verzilting. Als het oppervlaktewater een te hoog chloridegehalte heeft, moet het water voor drinkwatergebruik eerst ontzout worden, of moet er gekozen worden om het diepere grondwater te gaan winnen.

Natuur

Verzilting van natuurgebieden kan grote gevolgen hebben op de aanwezige flora en fauna. In gebieden die afhankelijk zijn van zoetwater kan biodiversiteitsverlies een gevolg zijn wanneer er verzilting optreedt. Maar verzilting kan ook juist weer kansen geven aan specifieke soorten in een gebied.

Landbouw

Verzilting van de bodem of het beschikbare oppervlaktewater kan schadelijke gevolgen hebben voor de teelt wanneer dit water wordt gebruikt voor het beregenen van gewassen. Maar ook voor de landbouw biedt verzilting juist kansen. Zo zijn er verschillende zilte gewassen zoals zeekraal die goed in zilte omstandigheden geteeld kunnen worden en onderzoek

Meer bronnen over verzilting in de Kennisbank

Droogte lijkt in steden eerder op te treden als gevolg van de manier waarop de meeste steden zijn gebouwd met veel steen en beton. Aanhoudende droogte kan leiden tot watertekorten in de stad, wat direct invloed heeft op bijvoorbeeld groenbeheer.

Om beter met perioden van droogte om te kunnen gaan, moeten steden beter ingericht worden. Zo kun je er naar streven het water langer vast te houden.

Lage grondwaterstanden als gevolg van langdurige droogte kan in het stedelijk gebied ook tot funderingsproblematiek leiden. Zo kan fundering verzetten en bij het droogstaan van oude funderingspalen kan paalrot de draagkracht van de fundering beïnvloeden. Dit kan veel schade tot gevolg hebben.

Meer bronnen over droogte in de stad

Droogte kan bodemdaling tot gevolg hebben, met name op veengronden. Laagveen vind je bijvoorbeeld in Friesland en het Groene Hart.

Door deze veengronden te ontwateren, werden ze in de loop van de Middeleeuwen geschikt gemaakt voor landbouw. Maar door drainage oxideert het veen. Het wordt afgebroken met bodemdaling tot gevolg: zo'n 7 - 12 mm per jaar. Om die bodemdaling te beperken is goed management van het waterpeil van cruciaal belang.

Aanhoudende droogte in Nederland heeft direct invloed op het beheer van deze veenweiden. Omdat droogte een daling van het waterpeil tot gevolg kan hebben, moeten beheerders in tijden van droogte het waterpeil in de gaten houden en waar nodig ingrijpen om ernstige bodemdaling en oxidatie van het veen te voorkomen. Uit onderzoek blijkt dat onderwaterdrainage een manier biedt om bodemdaling in veenweidegebieden te beperken.

Meer bronnen over droogte en bodemdaling

In Nederland wordt er per dag per persoon bijna 120 liter water gebruikt. Ongeveer vier procent hiervan wordt gebruikt voor eten en drinken. Voor douchen gebruiken we gemiddeld 50 liter water per persoon.

In een periode van langdurige droogte moeten we samen naar manieren kijken om water te besparen. Dagelijkse handelingen als het gebruiken van drinkwater, watergebruik voor het sproeien van de tuin, wassen, douchen, schoonmaken en het doorspoelen van het toilet worden dan ineens minder vanzelfsprekend.

Een paar simpele tips om water te besparen:

Neem een korte douche met een waterbesparende douchekop, neem liever geen bad.
Gebruik bij het doorspoelen van je toilet zoveel mogelijk de kleine knop.
Zet de vaatwasser en wasmachine aan als ze vol zijn en kies voor apparatuur met een A-label.
Vul geen zwembadjes.
Maak gebruik van regenwater of grijs water om het toilet mee door te spoelen.
Verspreid het gebruik van water over de dag.

Waterbedrijven kunnen de consument 'helpen' minder water te gebruiken door de waterdruk tijdelijk te verlagen in periodes van grote droogte. Dit levert een besparing op van wel 20%. Let op!: Het blijft wel belangrijk om veel water te drinken in een droge, hete periode.

Vijftig tot zeventig procent van het stedelijk oppervlak is privaat terrein. Daarom is het belangrijk dat je ook in je tuin bijdraagt aan het beperken van je watergebruik. Dit kan bijvoorbeeld door je tuin zoveel mogelijk de sproeien met water uit een regenton. Geef je planten 's ochtends of 's avonds water. Daarnaast is het goed om je planten zo nu en dan in één keer veel water te geven in plaats van elke dag een beetje. Dit voorkomt dat je ‘luie' planten krijgt.

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Hoe een gortdroge zomer Nederland verschrompelde

NOS op 3

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.