Dossier

Eikenprocessierups

Sinds 1990 heeft Nederland te maken met rupsen van de eikenprocessievlinder (Thaumetopoea processionea L.). Eikenbomen met eikenprocessierupsen zijn te herkennen aan de specifieke nesten: dichte spinsels van vervellingshuidjes, uitwerpselen en brandharen. 's Nachts gaan de eikenprocessierupsen in optocht (in processie) op zoek naar voedsel (eikenbladeren). De eikenprocessierups kan in sommige gebieden leiden tot een plaag. De eikenprocessierups is één van de diersoorten die geprofiteerd heeft van de geleidelijke verandering van ons klimaat. De eikenprocessierups is zijn opmars begonnen in het zuiden van Nederland, maar is inmiddels in alle provincies aanwezig.

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

De eikenprocessierups is de larve van een nachtvlinder, de eikenprocessievlinder (Thaumetopoea processionea L.). In het najaar legt het vrouwtje van deze soort haar eitjes op de takken van eikenbomen, bij voorkeur in de bovenste helft van de boomkroon. In het voorjaar, begin april, komen de oranjegekleurde rupsen uit de eitjes tevoorschijn.

De rugzijde van de rupsen is blauwgrijs en de buikzijde groengrijs. De kop is zwartbruin. Het lichaam van de rups is bedekt met lange witte haren. Op de rugzijde heeft de rups enkele segmenten met honderdduizenden korte, zeer gemakkelijk loslatende brandharen. De rupsen leven altijd in groepen.

Na de derde vervelling - tussen half mei en half juni - krijgen de rupsen de hen kenmerkende brandharen. De rupsen van de oudere stadia zijn grijsgrauw van kleur met lichtgekleurde zijden. In juli verpoppen de rupsen zich tot vlinders. Na enkele weken komen de volwassen vlinders uit die voor de winter hun eieren op de twijgen afzetten.

Eikenprocessierupsen blijken één of misschien zelfs enkele jaren in de grond te kunnen zitten, zonder naar hun volgende ontwikkelingsfase te gaan. Een deel van de rupsen komt pas in juni, met brandharen, boven de grond waardoor bestrijding veel lastiger wordt.

De plaag van de eikenprocessierups begon in 1991 in Nederland met de ontdekking van enkele nesten in een wegbeplanting in het zuiden van Noord-Brabant. Sindsdien heeft de rups zich steeds verder naar het noorden toe uitgebreid.

Meer bronnen over de verspreiding van de eikenprocessierups

Gemeenten en boomverzorgers beginnen in het begin van het jaar al met het voorbereiden van de komst van de eikenprocessierups. Niet alleen moeten ze bepalen welke bestrijdingsmethode ze willen toepassen, maar ook moet er rekening worden gehouden met de wetgeving.

De laatste jaren is vast komen te staan dat boom- en terreineigenaren niet langer kunnen stilzitten als het om eikenprocessierups gaat. Ze zullen voor zichzelf inzichtelijk moeten maken waar hun eiken staan, waar er sprake is van gewone risico's en waar van verhoogd gevaar. En op die laatste locaties zal meer moeten worden gedaan om overlast te beperken dan elders. Dus wanneer ergens meer mensen komen, moet er ook meer worden gedaan.

Boomeigenaren maken zich zorgen om eventuele schadeclaims. Wat mag er van boomeigenaren worden verwacht om te voorkomen dat zij aansprakelijk zijn voor schade. Hierbij draait het om de zorgvuldigheidsnorm. Deze norm bepaalt wat een boomeigenaar moet doen of nalaten om niet aansprakelijk te zijn voor schade als gevolg van eikenprocessierups.

Meer bronnen over beleid en wetgeving

Particulieren wordt afgeraden met de rupsen zelf aan de slag te gaan, vanwege de kans op verspreiding van brandhaartjes. De mogelijkheden voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen zijn beperkt, omdat die schadelijk kunnen zijn voor andere insecten en vogels.

Begin met bestrijden in het tweede en derde stadium van de rupsen, wanneer er nog geen overlast is door brandhaartjes. Indien gekozen wordt voor bestrijding van de rups met een biologisch middel op basis van de bacterie Bacillus thuringiensis of insectenparasitaire nematoden, worden onbedoeld ook andere vlindersoorten bestreden. De rupsen van dag- en nachtvlinders zijn gevoelig voor deze biologische bestrijdingsmiddelen.

Toepassing van biologische bestrijdingsmiddelen op plaatsen waar beschermde soorten vlinders voorkomen, is strafbaar in het kader van de Flora - en Faunawet. Veel beheerders zien ook in andere gebieden (bijvoorbeeld natuurgebieden en ecologische verbindingszones) af van het gebruik van biologische bestrijdingsmiddelen.

Andere manieren van bestrijding zijn het ter plaatse verbranden of het wegzuigen van de rupsen door gespecialiseerde bedrijven. Er zijn echter zoveel rupsen dat deze bedrijven hun handen vol hebben. Ook natuurlijke vijanden waaronder parasitaire sluipvliegen en sluipwespen, en predatoren zoals gaasvlieglarven en vogels kunnen een groot deel van de bestrijding voor hun rekening nemen.

In het voorjaar van 2020 is er een rage ontstaan om de stammen van eikenbomen te omwikkelen met een lijmband of met plakstrips. Deze methode is ongewenst. Die plakstrips en lijmbanden komen vol te zitten met allerlei insecten die een langzame dood sterven. Wanneer de leider van de processierupsen op zo'n plakstrip terecht komt, raken de andere rupsen in de stress en worden hun brandharen afgeschoten. Ook folie om de boomstam plaatsen om de processie te onderbreken is niet effectief. De rupsen lopen gewoon over het plastic heen.

Andere methoden van bestrijding die op dit moment worden onderzocht zijn:

Catefix, een biologisch fixeermiddel;
Het inzetten van natuurlijke vijanden door middel van het inzaaien van bloemrijke bermen, het ophangen van vleermuiskasten en mezenkasten, en het introduceren van de grote poppenrover;
Synthetische biologie: het inzetten van bacterieën met een beapaald stuk RNA.

Meer bronnen over de bestrijding van de eikenprocessierups

De eikenprocessierups kan in hogere dichtheden een bedreiging vormen voor de menselijke gezondheid. De risico's worden vooral veroorzaakt door de vrijkomende brandharen (half mei-juli) en bij de verdere verspreiding van deze brandharen door verwaaiing uit spinselnesten en van lege nesten (juli-september).

Na contact met de brandharen kunnen klachten ontstaan zoals hevige jeuk en irritatie van de huid en irritatie aan de ogen of luchtwegen.

De brandharen blijven ook na het vertrek van de rupsen of uitgekomen vlinders in de nesten aanwezig, die aan de stammen en dikke takken hangen. Ook dieren, vooral honden, kunnen last hebben van de brandharen van de rups. In sommige gevallen kan contact met de brandharen van de eikenrpocessierups voor ernstige allergische reacties zorgen. In dat geval moet 112 gebeld worden.

Het Rode Kruis geeft de volgende adviezen: Het is belangrijk dat je niet gaat krabben of wrijven. Als je in contact bent geweest met de brandharen kun je proberen om deze van je huid te verwijderen met behulp van plakband of kleefpleister. Spoel je huid en/of je ogen met lauw water. Doe kleding met brandharen uit en was deze op minstens zestig graden.

Bij jeuk kan plakband of kleefpleister uitkomst bieden. Probeer met plakband of kleefpleister de brandharen van je huid te verwijderen. Verder is het van belang de huid te spoelen. Op internet circuleert een nieuwe tip die lijkt te werken: gebruik een föhn! Ben hiermee wel voorzichtig in verband met de kans op brandwonden. Ga bij ernstige klachten naar de huisarts.

De klachten verdwijnen meestal binnen twee weken. Jeuk kan met verzachtende crème op basis van menthol of Aloë Vera verlichting geven.

Omdat huisdieren ook last krijgen van de eikenprocessierups is het belangrijk voor zowel mensen als huisdieren om eikenbomen waar processierupsen leven te vermijden..

Als je een boom ziet met eikenprocessierupsen zonder lint, meld dit dan bij de gemeente.

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Jeuk en bulten door de eikenprocessierups: zo ga je ze te lijf

RTL Nieuws

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.