Dossier

Eiwittransitie

De eiwittransitie beschrijft een verschuiving van het gebruik van meer dierlijke eiwitten naar meer plantaardige eiwitten. In opdracht van de Europese Commissie (2018) heeft de Nederlandse overheid een Nationale Eiwitstrategie opgesteld. Het doel van deze strategie is om in 2030 een voedingspatroon te hebben met 50% plantaardige eiwitten en 50% dierlijke eiwitten. Verder in de toekomst wordt gestreefd naar 60% plantaardig en 40% dierlijke eiwitten.

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Zoek meer informatie over de eiwittransitie

Met de groeiende wereldbevolking en stijgende welvaart zal de vraag naar voedsel, waaronder eiwitten, stijgen. Eiwitten zijn belangrijke bouwstenen van ons lichaam en zijn onderdeel van een gezond voedingspatroon. Op dit moment is het grootste deel van de eiwitten in onze voeding van dierlijke afkomst (57%) een kleiner deel (43%) komt van plantaardige bronnen. De productie en consumptie van dierlijke eiwitten heeft grote invloed op het milieu en leefomgeving en is op deze manier niet langer houdbaar.

Om op een duurzame manier aan de groeiende behoefte naar eiwitten te voldoen is een eiwittransitie nodig. De eiwittransitie beschrijft een verschuiving van de consumptie van dierlijke eiwitten naar (meer) plantaardige en alternatieve eiwitbronnen. De eiwittransitie is een belangrijke peiler in het klimaatakkoord van Parijs. Naar aanleiding van dit akkoord heeft de Nederlandse overheid doelen opgesteld. Het eerste doel is gelijke verdeling van 50% plantaardig en 50% dierlijk eiwitten in 2030. Nog verder in de toekomst streeft de overheid naar een verdeling van 60% plantaardig en 40% dierlijke eiwitten. Dit is niet alleen goed voor het milieu maar draagt ook bij aan een gezonder voedingspatroon.

De eiwittransitie berust in grote lijnen op drie bouwstenen, die samen aangepakt moeten worden voor een succesvolle overgang.

(1) Circulaire eiwitsystemen: Circulaire productie van eiwitten kan voordelen opleveren op het gebied van duurzaamheid, kostenbesparing en een rechtvaardige verdeling. In een kringloop gaat weinig tot niks verloren en neemt de eiwitvoorraad toe zonder nieuwe hulpbronnen aan te spreken.
(2) Duurzame (alternatieve) eiwitbronnen: Duurzame eiwitsystemen zijn afgestemd op de beschikbaarheid (of schaarste) van de lokale bronnen. Ook wordt er gekeken naar systemen die onafhankelijk van hulpbronnen eiwitten kunnen produceren, met behulp van bijvoorbeeld fermentatie, microalgen of aquatische gewassen.
(3) Een maatschappelijke verschuiving: de eiwittransitie vraagt om een gemeenschappelijke inspanning van verschillende partijen. Samenwerking tussen alle schakels in de voedselketen, boeren, producenten, retailers etc. Daarnaast is het belangrijk om te onderzoeken wat de drijvende krachten achter voedselkeuzes zijn en wat de eiwitbehoeftes zijn op groeps- en zelfs persoonlijk niveau. Voor een succesvolle eiwittransitie is er niet alleen een vermindering van de productie van dierlijk eiwit nodig, maar moeten we met z'n allen ook minder dierlijke eiwitten consumeren.

Alle bronnen over de eiwittransitie in de kennisbank

De verschuiving van een dieet met meer dierlijk eiwit naar meer plantaardig eiwit is geen simpele vervanging van het een voor het ander. Het gaat om het zoeken naar een balans tussen dierlijk en plantaardig. De verandering in voedingspatroon streeft niet alleen naar een positieve impact op het milieu, maar moet ook bijdragen aan een gezonder dieet.

Naar verwachting heeft de eiwittransitie een positief effect op de gezondheid van de Nederlandse bevolking. Uit onderzoek van de gezondheidsraad blijkt dat een dieet dat bestaat uit 60% plantaardig eiwit en 40% dierlijk eiwit beter aansluit bij de richtlijnen voor een gezonde voeding. Mensen die meer plantaardige eiwitbronnen eten, krijgen meer voedingsvezel en minder verzadigd vet en zout binnen. Een dergelijk dieet verlaagt dan ook de kans op chronische ziektes, zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten en kanker.

Het onderzoek laat alleen een vermindering van vlees zien, niet van zuivel of vis. Het voorgestelde voedingspatroon met 60% plantaardige eiwitten bevat volgens de gezondheidsraad nog steeds voldoende eiwitten en essentiële voedingsstoffen. Ons huidige dieet bevat namelijk een overschot aan dierlijke eiwitten.

Meer bronnen over eiwittransitie en gezondheid

Het huidige voedselsysteem heeft een negatieve invloed op het klimaat en het milieu. Het zorgt voor emissie van broeikasgassen, verlies van biodiversiteit, ontbossing, stikstofemissie, waterverbuik en watervervuiling. Daarnaast neemt voedselproductie wereldwijd 35-40% van het land in beslag en verbruikt het 70% van het zoet water. In Nederland is de huidige voedselconsumptie verantwoordelijk voor ongeveer 13% van de broeikasuitstoot en neemt het ongeveer 38% van het land in beslag. Vooral de productie van dierlijke eiwitten speelt hierbij een grote rol.

De groeiende vraag naar (dierlijke) eiwitten zal het milieu alleen maar verder belasten. Dit heeft verschillende redenen, waaronder de vaak lage voerconversies van dieren. De voerconversie beschrijft de efficiëntie waarmee dieren voer omzetten naar voeding voor de mens. Vaak heeft vee veel voer nodig voor het produceren van een bijvoorbeeld één kilo vlees. Voor de productie van dit voer zijn er grote hoeveelheden land, zoet water én kunstmest nodig. Daarnaast is de veeteelt een belangrijke bron van broeikasgasemissies en draagt het bij aan bodemdegradatie en verontreiniging van waterwegen. Door dit alles loopt de stabiliteit van het klimaat, biodiversiteit en kringloop van voedingsstoffen in gevaar. Dit kan grote gevolgen hebben voor toekomstige generaties.
In het huidige voedselsysteem wordt de meeste schade veroorzaakt door de productie en verdeling van dierlijke eiwitten. De eiwittransitie en een verschuiving naar 60% plantaardige en 40% dierlijke eiwitten kan naar verwachting de milieu impact van het voedselsysteem met 25% verminderen. Daarnaast is er ook innovatie in het voedselproductiesystemen en vermindering van voedselverspilling nodig.

Meer bronnen over de milieu impact van de eiwittransitie

De eiwittransitie lijkt een makkelijke vervanging van een stuk vlees voor wat bonen en als iedereen dit zou doen, zouden we al een heel eind komen. Het is echter een complex proces waarbij gezocht wordt naar een balans tussen voedzame plantaardige eiwitbronnen en duurzame dierlijke eiwitbronnen. Daarnaast moet deze omschakeling ook nog eens hand in hand gaan met de natuur. Dit vraag veel onderzoek naar alternatieve en duurzame eiwitbronnen.

Momenteel zetten verschillende partijen in Nederland en daarbuiten zich in om alternatieve waardevolle eitwitbronnen te ontwikkelen. Onderzoeksinspanningen zijn bijvoorbeeld gericht op het ontdekken van (nieuwe) eiwitbronnen, zoals: (1) plantaardige eiwitbronnen die kunnen worden geproduceerd op Nederlandse bodem; (2) Het inzetten van micro-organismen voor het omzetten van voor de mens onbruikbare eiwitbronnen naar bruikbare eiwitbronnen; (3) het verbouwen van eiwitbronnen op zee of (4) het gebruiken van laboratoria voor het kweken van eiwitbronnen.

Daarnaast ligt er een focus op transitiepaden binnen de eiwitbronnen, namelijk: (1) het eten van meer plantaardig (peulvruchten, volle granen); (2) het ontwikkelen van plantaardige alternatieven die lijken op dierlijke producten en (3) het bevorderen van nieuwe technologieën om dier-identieke voedingsmiddelen te maken via dier-vrije productieroutes.

Meer bronnen over alternatieve eiwitbronnen

Een circulair eiwitsysteem is een duurzaam voedselsysteem waarbij er op een efficiënte manier gebruik en hergebruik van eiwitbronnen plaatsvindt. In een optimaal circulair systeem vind er geen concurrentie tussen mens en dier. Dit betekent dat het eiwitmateriaal dat geschikt is voor menselijke consumptie ook hiervoor wordt gebruikt en niet voor diervoeding. Deze optimalisatie van eiwitproductiesystemen kan voordelen opleveren op het gebied van duurzaamheid, kostenbesparing en een rechtvaardige verdeling van grondstoffen.

Een circulair eiwitsysteem streeft naar het sluiten van kringlopen, het minimaliseren van verspilling en het zo optimaal mogelijk gebruiken van gebruiken (natuurlijke) hulpbronnen. In deze kringloopbenadering worden eiwitten geproduceerd, hergebruikt en gerecycled. Reststromen of niet voor menselijke geschikte eiwitbronnen kunnen bijvoorbeeld verwerkt worden door micro-organisme, insecten of andere dieren tot wel geschikte eiwitbronnen.

Het voeren van een kringloopsysteem brengt wel nog uitdagingen met zich mee. Circulariteit kan zorgen voor verhoogde risico's op het gebied van voedselveiligheid. Door het gebruik van reststromen kunnen er ongewenste stoffen of verontreiniging in voedsel terecht komen. Grondige controle is daarom nodig voor het gebruik van reststromen. Op dit moment kan regelgeving hierdoor dus nog beperkingen opleggen aan het doorvoeren van een kringloop.

Meer over circulaire (dierlijke) eiwitsystemen in de kennisbank

Voor een succesvolle eiwittransitie is een maatschappelijke verschuiving nodig. Zowel de productie als consumptie van eiwitten moet veranderen. De omschakeling naar meer plantaardig moet vanuit alle stakeholders aangepakt worden. Hierbij is het belangrijk de drijvende krachten in voedselkeuzes van consumenten te identificeren.

Uit onderzoek blijkt dat het veranderen van consumentengedrag heel moeilijk is. Hierbij spelen de voedselomgeving en de dagelijkse gewoontes een belangrijke rol. De prijs, de regulering van het aanbod en de beschikbare informatie kunnen een invloed hebben op de keuze van eiwitbron. Bij prijsbeleid kan je bijvoorbeeld zien dat ongezond eten vaker goedkoper is dan gezond eten en vleesvervangers doorgaans duurder dan vlees. Echter alleen het veranderen van de prijs is niet altijd genoeg. Hogere vleesprijzen zorgen er vaak voor dat consumenten kiezen voor goedkopere vleessoorten, ze stappen niet vaak over op plantaardige alternatieven.

Uit onderzoek blijkt dan ook dat een combinatie van informatie, prijsbeleid en regulering van aanbod het beste werkt in het stimuleren van een ander voedingspatroon.

Meer bronnen over consumentengedrag en eiwitaanbod

Innovatieve projecten, websites en programma's die een rol spelen in de eiwittransitie.

Innovatieve projecten, websites en programma's die een rol spelen in de eiwittransitie vanuit Belgie.

Belgische initiatieven:

Tweespan: Duurzame en eerlijke samenwerking rond de tweespan tussen de biologische akkerbouwers van Biograno en bioverwerker La vie est belle(LVEB) te versterken en te bestendigen op diverse gebieden.
Vlaamse eiwitboeren: Het doel van dit project is om samen met landbouwers en geëngageerde ketenspelers op Vlaams niveau te onderzoeken hoe er in de toekomst beter kan worden samengewerkt om een stap te zetten in de productie van lokaal geproduceerde eiwitrijke gewassen (gele erwt, veldboon, lupine, kikkererwten, linzen, quinoa, …) voor humane consumptie
Peapact2: Succesvol opschalen van de lokale keten van gele erwt met als basis een eerlijke prijs voor de landbouwer en een transparant afsprakenkader binnen de keten.
KIKlove: Het is de doelstelling van huidig project om lopende initiatieven rond kikkererwten samen te brengen, daar ruchtbaarheid aan te geven om de groep van landbouwers verder uit te breiden en samen aan ketenontwikkeling te werken door uitwisseling van ervaring, succesverhalen, maar evenzeer mogelijke uitdagingen en problemen te bespreken en samen aan te pakken.

Naar het volledige dossieroverzicht

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Wat is de eiwittransitie

SVO vakopleiding food

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.