Menu
Dossier

Invloeden op veranderend eetpatroon

Hoe beïnvloed je een veranderend eetpatroon? Wat moet veranderen om gedrag te veranderen? Is het verstrekken van informatie wel effectief? Het antwoord uit de onderzoeken lijkt: soms…. Wat doet Marketing? En welk (dwang?)-effect heeft beleid? De informatie in dit dossier kun je als docent in de lessen gebruiken om studenten meer bewust te maken van hun eetpatroon en duurzame voedselkeuzes.
Supermarkt - Alexas_Fotos via Pixabay
Bron foto: Alexas_Fotos (Pixabay License)

Begin hier

Inhoudsopgave

Informatie

Volgens beroemd onderzoek van M. Rothschild uit 1999, Carrots, Sticks en Promises, is het middel van informatieve voorlichting lang niet altijd genoeg voor gedragsverandering.

Communicatie

Zonder een basis van interesse of motivatie kan voedingsinformatie niet goed landen. Dan zie je bij de consument geen verandering van eetgedrag. Consumenten die meer kennis van de voedselwaarden hebben, eten iets meer gezonde, milieuvriendelijke en eerlijke producten (Voedselbalans deel 2, hoofdstuk 5, beschrijft Consumentengedrag)

Het ‘framen’ van een geloofwaardige afzender kan sterker werken dan de boodschap zelf.  En plaatjes doen meer dan praatjes. Consumenten mag je op dit punt niet onderschatten. We wantrouwen eenzijdige verhalen met alleen pluspunten. Voor- en nadelen allebei benoemen wekt meer vertrouwen.

Meer over die tweezijdige boodschap in dit onderzoek over Voedselveiligheid en Overheidscommunicatie: De consument wordt hier onderscheiden in vijf verschillende groepen: Gezondheidsbewuste consumenten, Bewuste consumenten, gematigden, Prijspakkers met smaak en Gemakszoekers.

Ook dit onderzoek toont het effect van de tweezijdige boodschap aan. Het maakt hierbij wel verschil of je die dan toepast op een enkelvoudige casus (rauwe groenten eten > volksgezondheid) of op een meervoudige (reguliere kip of biologische kip > dierenwelzijn, volksgezondheid en duurzaamheid).

Voorbeeld van een keuze experiment om verschillende vormen van communicatie te vergelijken: Plaatjes doen meer dan praatjes laat zien wat de impact is van wijzigingen op een verpakking in relatie tot consumentengedrag.

Sociale media

Sociale media veranderen veel en vlug. Al vloggend en bloggend beweegt de dynamiek waarmee consumenten –en ook studenten-  hun informatie over eten krijgen en vinden. Wat is fake en wat is waar?

Om je weg te vinden zijn mooie apps beschikbaar. Om voedseldata te verzamelen bijvoorbeeld of om in gesprek te komen over eten.

Voorbeelden zijn Foodprofiler en Veggipedia. En met de HapSnapp kun je chatten over eten en tegelijk informatie ontvangen.

De sociale media veranderen het medialandschap en daarmee ook de manier waarop consumenten zichzelf informeren over eten en hoe ze naar bronnen zoeken. Het biedt vele nieuwe manieren om met de consument in contact te komen. Dit onderzoek (2016) identificeerde de ‘key players’ op social media, op het thema biologisch eten. Het signaleert o.a. toonverschillen tussen de communicatie hierover op Facebook en Twitter.

Marketing

Letten consumenten nu wel of niet op verpakkingen en keurmerklabels? Hoe werkt dat met claims voor ‘gezond’ of ‘duurzaam’? Wie leest de etiket-informatie en welke invloed heeft dat op een veranderend eetpatroon? Enne… dat vinkje-logo. Wie weet dat nog?

Interventies

Om consumentenkeuzes te beïnvloeden zijn veel soorten interventies mogelijk. Prijsingrepen, zoals bijvoorbeeld een biologisch prijsexperiment. Meer informatie beschikbaar maken over producten die duurzaam en gezond zijn. Het keuzeproces van consumenten is veel ingewikkelder dan alleen de cognitieve afwegingen. Alle onbewuste en affectieve processen van consumenten spelen mee en kunnen dus ook beïnvloed worden.

Reclames die inspelen op je gevoel of op je normen en waarden, beïnvloeden ook je keuzes als consument. Zo laat een onderzoek zien dat consumenten in de keuze voor biologische producten meer worden beïnvloed door het variëren van foto’s op de verpakking dan door het variëren van tekst. En supermarkten gebruiken diverse marketingtructs. Zie hieronder de video.

Nudging

De laatste jaren wordt ‘nudging’ vaak genoemd. Het makkelijker maken van bepaalde (gezonde) keuzes. Kun je Nederlanders nudgen tot het eten van meer vezels, cq volkorenbrood?

Nudging is een nieuwe trend binnen het scala van mogelijke interventies die ervoor zorgt dat kleine en  onbewuste aanpassingen in de dagelijkse  omgeving het gedrag van consumenten beïnvloeden. Zoals het veranderen van de standaardoptie (‘changing the default’), het benadrukken van een sociale norm, of het verleggen van het keuzemoment naar een ander tijdstip. Dit zijn voorbeelden van mogelijkheden om consumenten te beïnvloeden via onbewuste ‘nudges’.

Claims en labelling

Letten consumenten nu wel of niet op verpakkingen en keurmerklabels? Hoe werkt dat met claims voor ‘gezond’ of ‘duurzaam’? Wie leest de etiket-informatie en welke invloed heeft dat op een veranderend eetpatroon? Enne… dat vinkje-logo. Wie weet dat nog?

Hoe kun je als consument in één oogopslag zien of een product gezond is, of duurzaam?  Je moet vertrouwen op de informatie op het product of etiket om inzicht te krijgen. Claims en labels kunnen je hierbij helpen.

Consumenten zeggen vaak behoefte te hebben aan productinformatie, maar in de praktijk kijken zij niet altijd uitgebreid naar elk product in de winkel. Voor éénderde van de consumenten heeft een voedingsmiddel meerwaarde als er een keurmerk op staat. Van de Nederlandse consumenten zegt 8% te kiezen voor specifieke keurmerkproducten.

Hoewel claims en labels in potentie veel invloed hebben op de keuzes van consumenten, vallen consumenten in de praktijk vaak terug op routines. Zo levert een studie naar het Ik kies Bewust-logo, alias het Vinkje, géén bewijs voor effecten op consumenten gedrag door de invoering hiervan. De afschaffing hiervan is een interessant voorbeeld van hoe consumentenorganisaties, bedrijven, consumenten en overheid denken over een keurmerk.
Een ander onderzoek laat zien dat extreem groene keurmerken de perceptie van andere producten in de winkel beïnvloedt. Door heel erg groene producten in het assortiment te leggen, hebben consumenten het idee dat de andere producten minder ‘groen’ worden.

Meer bronnen over marketing in relatie tot ons eetpatroon

Wet- en regelgeving

Als de wet iets verbiedt of voorschrijft, heeft het dan meer effect? Denk aan alcohol, het verbod op roken in openbare gebouwen. Of aan schoolfruit, schoolmelk, stimulerende overheidsmaatregelen, en prijsbepalingen rond biologisch eten. Bijvoorbeeld: zou jij door een hoge suikertaks alle zoetigheid laten staan?

Interventies

In het verlengde  van overheidsbeleid is er de afgelopen jaren volop beleidsondersteunend onderzoek  uitgevoerd door Wageningen Economisch Research.  Voor wat betreft consumentenonderzoek was biologisch bijvoorbeeld jarenlang een terugkerend thema, met als doel de consumptie van biologische producten te verhogen.

Beleidsondersteunend onderzoek

Meer recent houdt beleidsondersteunend onderzoek zich bijvoorbeeld bezig met schoolmelk en schoolfruit. Meer recent houdt beleidsondersteunend onderzoek zich bijvoorbeeld bezig met schoolmelk en schoolfruit. Van dit onderzoek zijn echter geen publicaties beschikbaar. Wel zijn er communicatievoorbeelden van hoe de overheid stimulerend optreedt. Bijvoorbeeld over schoolfruit en over hoe je dat als school kunt regelen.
Of deze ouderfolder, over gezond
eten met schoolgaande kinderen. Mét melk. Bij de campagne Nationaal Schoolontbijt is lesmateriaal beschikbaar.

Hoe ver kan de overheid eigenlijk gaan, in het manipuleren van burgers?

Een rapport uit 2016 van de Consumentenbond over hoe consumenten over voedselfraude denken. Onder andere dat ze weinig vertrouwen hebben in Biologisch eten.

De impact van wet en regelgeving is met veel verschillende voorbeelden aan te duiden, denk bijvoorbeeld ook aan de maatregelen rondom roken, of de initiatieven rondom zoutreductie.

Video's

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Dit is de supermarkt van de toekomst

RTL Z

Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat deze video niet getoond kan worden. Vink marketing aan in uw cookie-instellingen en ververs deze pagina om de video te tonen.

Marketingtrucs in de supermarkt

RTL Nieuws

Contact

Reageren op dit dossier, of heb je andere vragen over Invloeden op veranderend eetpatroon? Laat een reactie achter of neem contact op.