Hobbels op transitiepad naar multifunctionele landbouw

Multifunctionele landbouw houdt in dat agrarische ondernemers naast de hoofdtak landbouw, verbredende activiteiten op het agrarisch bedrijf beginnen. Dit kan zorglandbouw, boerderij-educatie, boerderijwinkels, agrarische kinderopvang, agrarisch recreatie of toerisme zijn. De verwachting is dat in 2040 de multifunctionele landbouw gegroeid is van 30% naar 40%. De hele sector genereert nu al meer dan 1 miljard euro omzet per jaar.

Boeren en tuinders in de multifunctionele landbouw hebben te maken met wet- en regelgeving uit andere sectoren voor de neventak die ze (gaan) uitvoeren. Veelal is deze wet- en regelgeving geschreven voor de grotere (agrarische) bedrijven of instellingen. Het kleine bedrijf valt dan tussen wal en schip. Hieronder lichten we voorbeelden van belemmeringen toe in de zorglandbouw, agrarische kinderopvang en boerencampings.

Zorglandbouw

De zorglandbouw is met 300 miljoen euro omzet per jaar de tweede neventak van de multifunctionele landbouw (achter boerderijverkoop met 370 miljoen). Zorgboeren ervaren dat de regelgeving gemaakt is voor de grote zorginstellingen. Het systeem is niet ingericht op agrarische ondernemers met een kleinschalige zorgtak ernaast. De administratieve last is voor sommige zorgboeren daardoor te groot om kosten- en tijdseffectief een zorgboerderij te hebben waardoor het risico bestaat dat zij ermee stoppen.

Volgens de regelgeving moet een kleine zorgboer een hoofd-bedrijfshulpverlener hebben en een klachtenfunctionaris, net zoals de grotere instellingen. “Ik moest functioneringsgesprekken houden met mijn 82-jarige vader die hier dagelijks helpt”, aldus Mariët Roeper, die een multifunctionele boerderij runt op Texel met haar echtgenoot. Hiermee geeft zij één van de vele voorbeelden aan die zij heeft over de niet passende regelgeving van overheidsinstanties.

Samen sta je sterker

Een oplossing om alle wet- en regelgeving is om je als boer te verenigen. In 2013 werd de Coöperatie Limburgse Zorgboeren (CLZ) opgericht. Zij helpt haar 60 leden bij gemeentelijke aanbestedingen.

Door je aan te sluiten bij een regionale organisatie, kun je lid worden van de Federatie Landbouw en Zorg. Dit is de landelijke brancheorganisatie voor zorgboeren, waarvan 16 regionale organisaties lid zijn die zo’n 800 zorgboeren vertegenwoordigen.

Zij zorgt voor de landelijke belangenbehartiging, zoals de belangenbehartiging tijdens het voorstel van de Wet toetreding zorgaanbieding (Wtza). Hierdoor hoeven kleine zorgaanbieders (met minder dan 12 miljoen omzet) geen controleverklaring van de accountant meer te leveren.

Agrarische kinderopvang

De agrarische kinderopvang biedt een helpende hand in een tijd waarin er veel vraag is naar kinderopvang. De wachtlijsten bij deze boeren zijn dan ook lang. Helaas lopen deze bedrijven ook tegen een toenemende regeldruk aan, waardoor het lastig is om te blijven ondernemen.

Zo mag de neventak niet groter worden dan de hoofdtak landbouw. En moet de kinderopvang dan ook verdwijnen wanneer de hoofdtak verdwijnt? Nu nog wel, maar in een handreiking van de Vereniging Nederlandse Gemeentes (VNG) staat dat de nieuwe Omgevingswet hierin verandering kan brengen. Deze handreiking haalt druk van de ketel voor boeren.

Boerencamping vaker zonder boerenbedrijf

Boerencampings zijn er in alle soorten en maten. Naast een eenvoudige campingplek worden er ook camperplekken en compleet ingerichte safaritenten aangeboden. Het is daarmee ook een fikse investering in tijd en geld. Sanitaire voorzieningen, erfverharding, stroomvoorziening, wifi en waterlozing vereisen investeringen én onderhoud.

Kleine boerencampings met groeiplannen lopen tegen lange procedures aan van de gemeente. Vooral wanneer zij over willen gaan op natuurhuizen of afwijken van het bestemmingsplan. Dan gaat er veel veranderen en gaat het vaak om een uitgebreide procedure. Een lange adem is dan belangrijk.

Meer bewegingsruimte?

In januari gaat de nieuwe Omgevingswet in. Deze wet bundelt alle regels van gemeente, waterschap en de rijksoverheid. De opzet van de Omgevingswet redeneert vanuit alles wat de fysieke leefomgeving kan beïnvloeden. Elke gemeente krijgt dan één Omgevingsplan en er zijn geen losse bestemmingsplannen meer voor gebouwen of grond. Veel regelgeving blijft zo afhankelijk van de individuele gemeentes. Hierom is het belangrijk om ervoor te zorgen dat het (boeren)verhaal aanslaat bij een gemeente. Deze brochure van Wageningen University & Research (WUR) beveelt aan om de relatie met de maatschappij en het landschap te benadrukken bij de communicatie en aanvraag van multifunctionele landbouwvergunningen.

In de neventakken zorglandbouw, recreatie en agrarische kinderopvang ervaren agrarische ondernemers regeldruk. Om het transitiepad succesvol in te slaan is het vereist dat de overheid de regeldruk voor de multifunctionele landbouw sectoren vermindert.