Stikstofcrisis: zoeken naar alternatieve oplossingen

Een andere meetmethode voor stikstof is wellicht in zicht. Na gesprekken met bemiddelaar Johan Remkes lijkt het kabinet toe te geven aan deze eis van boeren. Op dit moment bepaalt de KDW (kritische depositiewaarde) hoeveel stikstof mag neerslaan in een natuurgebied. De boeren stellen dat de methode onnauwkeurig is en dat zij er niet op kunnen sturen.

Zwart-wit

Hoogleraar milieu en duurzaamheid aan de Universiteit Leiden Jan Willem Erisman heeft begrip voor de boeren: “De huidige maatstaf is heel zwart-wit”. Erisman doet zijn uitspraak in een uitzending van BNR Nieuwsradio. De hoogleraar pleit voor een bedrijfsspecifieke aanpak: het meten van de uitstoot per boerderij. Want er zijn meer factoren dan alleen de landbouwuitstoot die bepalen hoeveel stikstof er neerslaat op een natuurgebied, aldus Erisman.

Nauwkeurig, maar kostbaar

Uitstoot meten per boerderij is nauwkeuriger, nadeel is dat het een kostbare methode is. Een ander punt van aandacht is dat de relatie tussen uitstoot en natuurkwaliteit heel helder moet zijn. Als dat voor elkaar is, kan een nieuwe meetmethode volgens de hoogleraar werken. Hij waarschuwt wel: “Dan kan de boodschap aan een boer nog steeds zijn dat de boerderij gesloten moet worden of dat flinke aanpassingen nodig zijn.”

Inzetten op technische innovaties

Er zijn veel mogelijkheden om de stikstofuitstoot op veehouderijen te verminderen. Denk aan aanpassingen in voer en weidegang, melkveehouder De Groot in het Gelderse Laren haalt hier goede resultaten mee. Maar ook aanpassingen in het stalontwerp, mest uitrijden met water, aanzuren en afkoelen zijn opties.

Daarnaast zijn er bestaande en nieuwe mestverwerkingstechnieken die bijdragen aan emissieverlaging door veehouderijen. Vakblad Nieuwe Oogst zoomt in op diverse innovaties. Coöperatie Agrifirm presenteerde onlangs een rapport aan voormalig minister Staghouwer van LNV. Het rapport toont aan dat innovaties kunnen zorgen voor bijna de volledige stikstofreductie die verwacht wordt van agrarische sector.

Boeren willen wel

In het artikel in Nieuwe Oogst geven fabrikanten aan dat boeren wel aan de slag willen met innovaties. Dat blijkt onder andere uit de tweehonderd offertes die fabrikant JOZ heeft uitstaan voor hun stikstofkraker. En ook uit de 600 aanmeldingen voor een pilot met de Sphere van Lely, die zorgt voor gescheiden meststromen. Er was maar plek voor 96 bedrijven.

Werkt het in de praktijk?

Nieuwsuur duikt ook in innovaties en vraagt zich af of ze in de praktijk werken. Diverse deskundigen constateren dat de effectiviteit van bestaande innovaties in het stalontwerp wel afhankelijk is van het bedrijfsmanagement, zoals voermanagement, stalklimaat en onderhoud. Over innovaties als de Lely Sphere zijn de deskundigen afwachtend: is de effectiviteit in de praktijk net zo groot is als bij de testen?

Technische innovaties zijn volgende deze deskundigen de laatste optie. Zij geven aan dat meer weidegang en minder eiwit in het voer de grootste verlaging van de stikstofuitstoot geven.

Systeemverandering

Volgens dit artikel in Tijdschrift Milieu is een ingrijpende verandering van het landbouw- en voedselsysteem nodig om de stikstofcrisis te bedwingen. Dat kan met heffingen op niet-duurzame productie en producten, waarbij de opbrengsten gaan naar de omschakeling naar duurzame landbouw. Ook pleit het artikel voor duidelijke milieurandvoorwaarden, zoals maximale mestgift en maximale veebezetting. Over dat laatste verscheen in Tijdschrift Milieu al eerder een artikel. Het einddoel is tot een duurzame landbouw te komen zonder invoer van veevoer en kunstmest.

Snellere eiwittransitie

Naast het stimuleren van duurzame landbouw is er een versnelling van de eiwittransitie nodig, aldus het artikel in Tijdschrift Milieu. De eiwittransitie moet zorgen voor een verschuiving in de humane voeding van dierlijke naar plantaardige eiwitten. Dit zou nodig zijn, omdat vleesproductie wereldwijd veel beslag legt op landbouwgrond en beschikbaar water.

De EU streeft naar een eiwittransitie en Nederland heeft de Nationale Eiwitstrategie opgesteld. Maar het mag allemaal sneller, stelt de schrijver. Dat zou kunnen met een slimme aanpassingen in de btw op dierlijke en plantaardige producten.

Gebruik landbouwsubsidies?

De schrijver pleit er ook voor om de subsidies vanuit het GLB in te zetten voor de omschakeling naar duurzame landbouw. Maar dat blijkt nog niet zo eenvoudig, blijkt uit een uitzending van het radioprogramma Nieuws en Co. Daar is Jeroen Candel te gast, universitair hoofddocent landbouw- en voedselbeleid bij Wageningen Universiteit and Research (WUR). “Landbouwsubsidies zijn er al vanaf jaren '60, om voor boeren het inkomen en de productiviteit te verhogen”, legt Candel uit in de uitzending. “Daarom zien boeren de subsidies als een historisch recht en zijn zij erg kritisch op het gebruik van deze gelden voor milieudoelen.”

Nieuws en co zoomt verder in of de subsidies bruikbaar zijn voor het oplossen van de stikstofcrisis. “In totaal wordt er 25 miljard uitgetrokken voor het oplossen van de stikstofcrisis. Dan is de 800 miljoen vanuit de landbouwsubsidies erg weinig”, stelt Candel.