De toekomst van CRISPR-Cas in de EU is nog onzeker

Met de de CRISPR-Cas-methode kun je heel precies sleutelen aan het DNA van planten en dieren. Voor plantenveredelaars zou die methode een goed instrument zijn om vrij snel tot nieuwe variëteiten van gewassen te komen waarin bijvoorbeeld genen voor allergenen onschadelijk zijn gemaakt of die minder water of mest nodig hebben. Maar die methode is in de EU nog niet toegestaan. Het magazine BNDR van NAJK besteedt in een artikel aandacht aan deze nieuwe methode.

Editing tool

De methode is gebaseerd op een mechanisme dat in bacteriën aanwezig is om virussen onschadelijk te maken, zo wordt uitgelegd in het artikel. Wanneer een bacterie in aanraking komt met het virus, wordt de informatie van het virusDNA opgeslagen in het CRISPR-DNA. Dat DNA kun je beschouwen als een archief met informatie van binnendringende virussen. Het DNA bestaat uit 'repeats' van identieke, repeterende stukjes DNA met daartussenin 'spacers', het DNA van de virussen. CRISPR staat voor Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats.

Wanneer een nieuw virus binnendringt, kunnen de al aanwezige spacers overeenkomstige stukjes DNA in het virus stukknippen waardoor het virus onschadelijk wordt. Tien jaar geleden lukte het Wageningse onderzoekers die spacers van het CRISPR-DNA zo aan te passen dat je in elk gewenst DNA kunt knippen. Toen bleek dat je het systeem kunt gebruik in cellen van verschillende organismen, ook bacteriën, schimmels, planten of dieren, werd duidelijk dat je CRISPR-Cas als genoom editing-tool kunt gebruiken. Je kunt er stukjes DNA mee zoeken, knippen en vervangen.

Plantenveredeling

Door gebruik te maken van die zoek- knip- en vervangfunctie, kun je heel precies het DNA opzoeken waarin je iets wil veranderen. Je kunt kleine of grotere stukjes DNA weghalen, aanpassen of toevoegen. Voor plantenveredelaars is CRISPR-Cas een goed instrument om bijvoorbeeld genen voor allergenen uit planten te verwijderen zoals glutenallergenen in granen. Er zijn ook andere toepassingsmogelijkheden. Denk aan smaakverbetering van producten, een verlaagd gebruik van water of kunstmest of het inbouwen van ziekteresistentie. Tegenstanders zijn echter sceptisch over deze methodiek. Zij vinden dat het genetisch modificeren van planten te veel risico’s met zich meebrengt.

Onderzoeker John van der Oost vindt dat je die discussie wel moet baseren op wetenschappelijke feiten. In de tomaten, zoals die nu in de winkel liggen, is de afgelopen vijftig jaar via klassieke manieren als zo'n 1 tot 2% van het DNA veranderd, zo legt hij uit. Dat zijn ongeveer 10-20 miljoen veranderingen in het DNA. Door blootstelling aan straling of chemicaliën vinden die verandering volkomen willekeurig plaats. Met de CRISPR-Cas-methode kun je juist heel precies veranderingen aanbregen. Zo is het gelukt met dertig veranderingen in het DNA in enkele maanden vanuit een wilde tomaat een hele goede tomaat te maken.

Onzekere toekomst

Binnen de EU wordt CRISPR-Cas nog niet toegestaan. De EU ziet de CRISPR-Cas-methode als genetische modificatie. Het Europese Hof van Justitie vindt dat eerst onderzocht moet worden of deze technieken en de producten die daaruit voortkomen, veilig zijn voor mens en milieu. Van der Oost vindt dat teleurstellend. De huidige tomaat wordt als veilig beschouwd terwijl een CRISPR-tomaat juist een enorm ingewikkelde en dure risicobeoordeling moet doorstaan. De toekomst van CRISPR-Cas in de EU is dus voorlopig nog zeer onzeker.

(Bron foto: Shutterstock)