Duurzaamheid krijgt langzaam vat op onderwijs

Duurzaamheid is voor iedere student standaard onderdeel van de opleiding, berichtte de Radboud Universiteit afgelopen najaar. Of studenten nu rechten, wiskunde of microbiologie studeren; iedereen die start bij de Radboud Universiteit, leert vanuit de eigen opleiding hoe hij of zij kan bijdragen aan duurzaamheidsvraagstukken.

Met het integreren van duurzaamheid in het curriculum, zet de Radboud Universiteit naar eigen zeggen een grote stap in de missie om als universiteit een significante impact te maken op de toekomst. 'De klimaatcrisis is een complex, wereldwijd probleem’, vindt collegevoorzitter Daniël Wigboldus van de Radboud Universiteit. ‘Daarom hebben we de keuze gemaakt om alle studenten vanuit hun eigen discipline na te laten denken over dit probleem. We hopen dat veel andere universiteiten en hogescholen wereldwijd dit ook gaan doen om zo echt verschil te maken.’  In het Gezamenlijk Duurzaamheidsbeleid 2021-2025 zijn hiertoe enkele gezamenlijke doelstellingen geformuleerd.

Integratie in onderwijs

In het onderwijs wordt al decennialang gesproken over de integratie van duurzaamheid in het lesaanbod. Begin jaren ’90 worden een aantal hbo-milieuopleidingen gevisiteerd en volgen enkele honderden studenten een dergelijke leerroute. Ook universiteiten richtten in die periode milieukunde-instituten in. Maar de Stichting Duurzaam Hoger Onderwijs pleitte tegelijkertijd al voor de stap om het hele onderwijs duurzaam te maken.

In 2004 wordt Duurzaam MBO opgericht, door kartrekkers bij het Koning Willem 1 College en Wellantcollege. Het leidt tot expertisecentra en practoren op duurzame thema’s in het hele mbo. Sinds 2008 is er de Dag van de Duurzaamheid waar naast mbo-scholen ook veel basisscholen en middelbare scholen aan deelnemen.

Groene sector

In 2016 start Groenpact; een samenwerkingsverband tussen veertig partijen uit de groene sector, het groene onderwijs én de overheid. Groenpact beschrijft hoe de druk op klimaat, voedselsystemen, biodiversiteit en de leefomgeving toeneemt. Volgens het samenwerkingsverband staat de Nederlandse groene sector aan de basis van oplossingen voor deze opgaven.

Groenpact zet het onderwijs centraal en ziet talent als ‘een kostbare hulpbron voor het realiseren van de maatschappelijke opgaven’. In een wereld waarin technische innovaties en sectoroverstijgende samenwerking steeds bepalender blijken, zijn volgens Groenpact jongeren nodig om ook de bedrijven concurrerend te houden.

Praktijkgericht onderzoek

Om het praktijkgericht onderzoek te versterken voor transities en maatschappelijke opgaven is het Centre of Expertise Groen opgericht. Het CoE Groen beschikt over vijf landelijke expertiseclusters op de domeinen Food, Plant (Open teelt en Bedekte teelt), Dier en Groen, Natuur & Leefomgeving.

Het initiatief wordt gedragen door de vier Groene Hogescholen, in nauwe verbinding met de beroepspraktijk en de regio. Door samen te werken kan met het praktijkgericht onderzoek meer impact worden bereikt binnen de beroepspraktijk en het onderwijs, zo is de redenering. Daarbij wordt ook samengewerkt met CIV Groen en Wageningen University & Research, het bedrijfsleven, overheden en diverse andere partijen, zoals World Horti Center en Food Valley.NL.

In het vmbo

Ook binnen het vmbo komt er meer aanbod voor duurzaamheid, blijkt uit het inspiratiedocument Circular Skills. Het gaat onder andere om modulair bouwen, het gebruik van biobased materialen, hergebruik van grondstoffen, het verlengen van de levensduur en het bevorderen van samenwerking in de keten.

‘Veel leerlingen die straks werken in bouw en installatiebedrijven krijgen hiermee te maken’, zo staat in het document. ‘Het werk van loodgieters, elektriciens, metselaars en installateurs gaat veranderen. Daarvoor hebben zij circular skills nodig.’ Leerlingen krijgen praktijkopdrachten voorgeschoteld om met herbruikbare bouwmaterialen te werken of om een modulair gebouw te ontwerpen.

In ‘de staat van het onderwijs 2021’, de rapportage van de Onderwijsinspectie over hoe de onderwijsinstellingen hun maatschappelijke rol invullen, staat weinig over duurzaamheid. Wel vanuit de behoefte aan een duurzaam, crisisbestendig onderwijsstelsel, maar niet over het thema duurzaamheid als rode draad in de lesprogramma’s.