Schelpdierenkweek: boost voor biodiversiteit

Schelpdieren zoals oesters en mosselen vormen riffen die zorgen voor een grotere, lokale biodiversiteit. Zo’n rif kan wel een meter hoog worden en vormt een leefplek, schuilplek of kraamkamer voor andere diersoorten zoals vissen, zeepokken, krabben en kreeften. Daarnaast produceren de schelpdieren pseudo-feces die zorgt voor een voedselrijke bodem, die aantrekkelijk is voor bodemdieren. Tot slot biedt een rif houvast voor diverse soorten waterplanten. 

Naast een boost voor de biodiversiteit zorgt een schelpdierrif voor filtering van het zeewater en voor bodemstabiliteit. Daarmee zijn schelpdierriffen van groot belang voor een gezonde zee.  

Kweekperceel net zo soortenrijk als wilde bank  

Zowel natuurlijke als kunstmatige schelpdierriffen laten een grotere biodiversiteit zien. Uit onderzoek blijkt dat biodiversiteit op mosselkweekpercelen niet wezenlijk verschilt van die op wilde mosselbanken.  

De biodiversiteit op oesterbanken is vaak hoger dan op mosselbanken, maar het is nog niet helemaal duidelijk waarom dat is. Biodiversiteit is ook afhankelijk zijn van de leeftijd en de complexiteit van een schelpdierbank.  

Keurmerk 

De Nederlandse mosselkweek en de oestervisserij zijn onafhankelijk gecertificeerd als duurzame en goed beheerde visserij. Dit is een keurmerk dat wordt afgegeven door de Marine Stewardship Council, een internationale organisatie die werkt aan het behoud van visbestanden en gezonde oceanen en zeeën. Ook andere schelpdiersectoren, zoals de visserij op kokkels en mesheften in Nederland dragen dit keurmerk.   

Ondanks de lage ecologische voetafdruk wil de sector de kweek nog duurzamer maken. In onderstaande video vertelt WUR-onderzoeker Henrice Jansen over het onderzoek om mosselkweek nog beter te laten aansluiten bij de natuur. De wens is om de mosselkweek zo te verbeteren dat de kwetsbare natuurgebieden Waddenzee en Oosterschelde voordeel halen uit de kweek.

Een interactieve pdf vat alle onderzoeken samen die er de afgelopen 30 jaar zijn gedaan naar de relatie tussen natuur en mosselkweek. Er zijn veel onderzoeken geweest, vooral omdat deze kweek plaatsvindt in de kwetsbare natuurgebieden Waddenzee, Oosterschelde en de Voordelta. De laatste is het ondiepe zeegedeelte ten westen van de Zuid-Hollandse en Zeelandse wateren. 

Uit de onderzoeken blijkt dat het verbod op mosselzaadvisserij op droogvallende banken goed heeft uitgepakt. Begin jaren ‘90 waren deze banken er slecht aan toe. In de Waddenzee heeft het oppervlak droogvallende mosselbanken zich hersteld tot waarden van voor het dieptepunt. 

Mosselzaad uit kunstmatige installatie 

Als vervanging voor de mosselzaadvisserij maakt de sector tegenwoordig gebruik van Mossel Zaad Invanginstallies (MZI).  De mosselkweek begint bij het vangen van mosselzaad. Dat zijn kleine mosselen die worden opgevist en overgebracht naar kweekpercelen. Dit mosselzaad is van oudsher afkomstig van wilde mosselbanken.  

Maar om de natuur in de Waddenzee en Oosterschelde te ontzien, gelden er strenge regels voor het opvissen van mosselzaad. Daarom maakt de sector steeds vaker gebruik van MZI.   

MZI zorgt ook voor meer biodiversiteit 

Een MZI bestaat uit netten of touwen die in het water hangen. Aan de netten en touwen hechten zich mossellarven, die uitgroeien tot kleine mosselen. Dat is het mosselzaad. Onderzoek wijst uit dat ook andere soorten zich hechten aan de netten en touwen van de MZI. De aangroeiende dieren zoals weerbomen, mosdiertjes en zakpijpen trekken vis aan. Ook algensoorten hechten zich aan de netten en touwen van een MZI. MZI’s liggen ieder jaar van 1 maart tot 1 november in water en zorgen in die periode voor een tijdelijke vergroting van de biodiversiteit. Inmiddels zijn er ongeveer 1.500 mosselzaadinvanginstallaties in de Oosterschelde en Waddenzee. 

Verbetering waterkwaliteit 

Mosselkweek zorgt voor meer mosselen in de Waddenzee. Zij filteren continu zwevend materiaal uit de waterkolom. Hierdoor wordt het water helderder en verbetert de waterkwaliteit. De troebelheid van het water kan lokaal sterk toenemen als de mosselen worden opgevist. Dit is tijdelijk, het positieve effect van filtratie is continu. Goed nieuws hierbij is dat uit onderzoek blijkt dat het aantal schelpdieren in de Waddenzee en Oosterschelde in verhouding is met de hoeveelheid algen. Er is geen sprake van afremming in de algengroei.  

Meer toegankelijke informatie over schelpdierenkweek 

De afgelopen twee jaar is veel wetenschappelijke informatie over de schelpdierenkweek en -visserij, toegankelijk gemaakt. Het Kennis op Maat project ‘Schelpdieren, duurzaam en gezond’ biedt video’s, interactieve pdf’s, factsheets en infographics. De informatie is ingedeeld in 9 thema’s, zoals biodiversiteit, voedselveiligheid, gezondheid, consumentengedrag en economie van schelpdierkweek.  

De informatie is bij uitstek geschikt voor bedrijven in de schelpdierensector, maar ook voor visserij-opleidingen, natuur- en consumentenorganisaties.