Tijd en geld nodig voor biologische bomen

De motie sluit aan bij de Europese Green Deal, waarin de doelstelling staat dat in 2030 25% van de landbouwgrond voor biologische landbouw wordt gebruikt. Specifiek kijkend naar boomkwekerijen lopen zij achter bij die doelstelling. Zo’n 1 procent van alle kwekerijen teelt biologisch, blijkt uit cijfers van CBS.  

Tijd voor meer biologische bomen, lijkt dus het devies. Volgens de motie kunnen overheden hieraan bijdragen door meer biologische bomen en ander plantmateriaal te kopen. Vakblad Boom in Business vroeg verschillende boomkwekers naar hun reactie op de motie en daaruit blijkt dat het niet zo zwart-wit is.  

Prijskaartje 

Een boom die biologisch is gekweekt en voldoet aan het Skal-keurmerk, groeit langzamer dan zijn gangbare collega. Een biologische boom doet er gemiddeld een jaar extra over om op hetzelfde niveau te komen. Mede daardoor hangt er een ander prijskaartje aan biologisch gekweekt materiaal dan aan gangbaar materiaal.  

Strikt gescheiden

Biologisch en gangbaar telen op 1 bedrijf is in de boomkwekerij redelijk gebruikelijk, maar brengt praktische uitdagingen met zich mee. Dat komt doordat beiden teelten volledig gescheiden van elkaar moeten plaatsvinden om contaminatie te voorkomen. Dat betekent in de praktijk een extra ronde bij bijvoorbeeld grondbewerking, bemesting, rooien en laden. Vooral voor kleinere kwekerijen is dat nauwelijks haalbaar. En die extra ronden zorgen ook voor een hogere prijs van het biologische plantmateriaal.  

Prijs is doorslaggevend 

Kwekers zien echter dat de prijs vaak een doorslaggevend punt is in een aanbesteding. Toon Ebben van Boomkwekerij Ebben geeft een voorbeeld: “In een aanbesteding in Utrecht was sprake van een biologische wens. Dan zeggen ze bij de inschrijving: als je Skal-gecertificeerd bent, heb je een streepje voor. Daarna komt Milieukeur, gevolgd door traditioneel materiaal. Daaruit bleek: als de prijzen gelijk zijn, gaat de voorkeur uit naar Skal. Maar is het Skal-materiaal duurder, dan doe je niet meer mee.”  

Overstap naar biologisch niet makkelijk 

De sector zoekt naar oplossingen om duurzaam inkopen meer te stimuleren. Meerdere oplossingsrichtingen werden twee jaar geleden al verkend in een bijeenkomst. Maar het lijkt alsof initiatieven vooral beperkt blijven tot een aantal pioniers.  

Tijdens deze bijeenkomst stipt kweker Jan Mouws nog een probleem aan bij het overstappen naar biologisch: de strenge eisen aan het Skal-keurmerk.  

Eén van de eisen van Skal waar kwekers tegenaan hikken is de driejarige overgangsperiode van gangbare naar biologische teelt. In die drie jaar kweekt een teler conform Skal-regels, maar mag hij zijn producten nog niet voorzien van het bijbehorende keurmerk. Het idee achter deze overgangsperiode is dat de bodem kan herstellen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Maar de teler ontvangt in deze drie jaar niet de prijs voor zijn duurdere teelt.  

Europese aanbesteding extra drempel 

Naast de hogere prijs voegt groeninkoper Ellen Prosée van de gemeente Someren nog een struikelblok toe. “De wetgeving schrijft voor dat wij, zelfs als kleine gemeente, Europees moeten aanbesteden. Dat houdt in dat al het groen soms door één aanbieder geleverd wordt, zowel heesters als bomen. Zo kun je als inkoper niet puur op Skal-materiaal selecteren en krijgen we het niet voor elkaar om Skal in te kopen. Dat is frustrerend.” 

Prosée legt uit dat het eerder mogelijk was om aanbestedingen in kleinere gedeelten op te splitsen. Daardoor was het mogelijk om een gedeelte Skal te kopen, afhankelijk van het aanbod. Die route is nu niet meer mogelijk, volgens Prosée. “Kleine kwekers schrijven niet in op Europese aanbestedingen.” 

Tijd

Er moet nog veel veranderen om de doelstelling te behalen die in de motie wordt bepleit. Vraag en aanbod moet op elkaar afgestemd worden. Dat vraagt om ruimere budgetten van overheden voor biologisch plantmateriaal, maar ook om tijd. Tijd voor kwekers om een biologisch aanbod te realiseren, tijd die ze nu niet krijgen van opdrachtgevers. Arie Idema van Boomkwekerij M. van den Over: “Het is goed dat er gevraagd wordt naar duurzaam gekweekt materiaal, maar er moet wel een overbrugmoment zijn. Zo kan de opdrachtgever in de aanbesteding stellen: we willen Skal-gekweekt materiaal en geven daar een periode van vier jaar voor. Dan geef je kwekers de kans om te investeren en ergens naartoe te werken.”