Nieuws

Vaccineren tegen vogelgriep: makkelijker gezegd dan gedaan

3 Kippen via Capri23auto
Bron foto: Capri23auto, Pixabay (Pixabay License)
Samenvatting
  • Onderwerp
    Vogelgriep
  • Interessant voor
    Pluimveehouders
Bekijk de bronnen
Er waren nooit eerder zoveel uitbraken van vogelgriep. Vaccineren lijkt nog de enige manier om de jaarlijkse terugkeer van het virus te stoppen. Maar de huidige vaccins blijken niet effectief genoeg. Europese handelsbeperkingen houden farmaceuten tegen om vol in te zetten op de ontwikkeling van effectieve vaccins.

Diverse deskundigen zien vaccineren als de enige uitweg uit de vogelgriepcrisis. Eén van de deskundigen die pleit voor vaccineren is hoogleraar Gezondheidszorg landbouwhuisdieren aan de Universiteit Utrecht Arjan Stegeman. Hij stelt in dit artikel uit Nieuwe Oogst: “In Nederland hebben we de situatie goed onder controle met het ruimen van besmette bedrijven, contactonderzoek en vervoersverboden. Het lastige punt is dat er telkens tien- tot honderdduizenden dieren worden gedood. Dat wordt steeds moeilijker te verkopen.” 

Haken en ogen 

Het pluimvee vaccineren tegen vogelgriep kent echter in de praktijk allerlei haken en ogen. Deze pagina van Wageningen University and Research laat zien om welke problemen het gaat: 

          • Huidige vaccins beschermen niet of te weinig tegen het virus

          • Ontwikkeling van vaccins is ingewikkeld, omdat:

            • het virus snel verandert,
            • gevaccineerde dieren moeten te onderscheiden zijn van geïnfecteerde dieren,
            • het vaccin geschikt moet zijn voor massavaccinatie.
          • Het is momenteel binnen de Europese Unie niet toegestaan om gevaccineerd pluimvee te verhandelen

          Huidige vaccins werken niet of nauwelijks 

          De huidige vaccins die wereldwijd beschikbaar zijn, zijn niet geschikt voor bestrijding van het vogelgriepvirus. Allereerst zijn deze niet ontwikkeld tegen de hoogpathogene stammen die de laatste jaren in Nederland voorkomen. Daarnaast blijkt dat de effectiviteit van deze vaccins in het veld tegenvalt, ze geven een veel lagere hoeveelheid antistoffen dan bij testen in het laboratorium. Bij te weinig antistoffen, kan een gevaccineerd dier nog steeds het virus doorgeven.  

          Ontwikkeling vaccins is lastig 

          De ontwikkeling van goed werkende vaccins blijkt lastig. Dit komt ten eerste omdat er steeds nieuwe varianten van het vogelgriepvirus ontstaan. Dat zou betekenen dat vaccins voortdurend moeten worden aangepast. Daarnaast moet een vaccin geschikt zijn voor massavaccinatie van pluimvee, bijvoorbeeld via drinkwater of een spray. Een vaccin dat individueel moet worden toegediend is te bewerkelijk en te duur voor de pluimveehouder. 

          Tot slot moet het vaccin zo werken, dat gevaccineerde dieren te onderscheiden zijn van geïnfecteerde dieren. Dit is nodig omdat het momenteel in Europa niet is toegestaan om pluimvee(producten) dat is gevaccineerd tegen vogelgriep, te verhandelen. Als gevaccineerde dieren te onderscheiden zijn van geïnfecteerde dieren, is handel in gevaccineerde dieren en hun producten mogelijk.  

          DIVA-principe 

          Vanwege het Europese handelsverbod op pluimvee (of producten) dat gevaccineerd is tegen vogelgriep, moet het vaccin een kenmerk hebben. Dit wordt het DIVA-principe genoemd: Differentiating Infected from Vaccinated Animals. Het DIVA-principe zorgt ervoor dat geïnfecteerde dieren te onderscheiden zijn van gevaccineerde dieren. Nu is dat nog niet zo, omdat zowel het geïnfecteerde dier als het gevaccineerde dier antistoffen tegen vogelgriep in zijn bloed heeft.  

          Met het DIVA-concept kan de Europese weerstand tegen vaccinatie tegen vogelgriep wegnemen, is het vermoeden van Nancy Beerens. Beerens is hoofd van het referentielaboratorium vogelgriep van Wageningen Bioveterinary Research (linken) en gespecialiseerd in het DIVA-concept.  

          Nieuw type vaccin 

          De meeste hoop is gevestigd op nieuwere typen vaccins: een DNA-vaccin of een vectorvaccin. Deze beide typen voldoen aan het DIVA-concept. De virologen Jeroen Kortekaas en Riks Maas van Wageningen Bioveterinary Research zien mogelijkheden voor vectorvaccins, staat in dit artikel in Nieuwe Oogst. Bij vectorvaccins wordt een klein deel van het vogelgriepvirus ingebouwd in de vaccinstam van een ander virus. Volgens de beide virologen zou het NCD-vaccin een goede optie als vector zijn. Zo'n vectorvaccin moet dan worden opgenomen in het verplichte vaccinatieprogramma tegen NCD.  

          De kip en het ei 

          Naast de uitdagingen bij het ontwikkelen van vaccins, werkt de Europese handelsbeperking verlammend. Farmaceuten zetten niet vol in op de ontwikkeling van vaccins. Het is het verhaal van de kip en het ei. Hoogleraar Stegeman Gezondheidszorg landbouwhuisdieren aan de Universiteit Utrecht: “Er worden nauwelijks vaccins ontwikkeld, omdat er geen vraag is vanwege de regelgeving. En omdat er geen geschikt vaccin is, wordt de regelgeving niet aangepast.” 

          Het goede nieuws is dat Eurocommissaris Janusz Wojciechowski bezig is regelgeving te ontwikkelen voor de vaccinatie van pluimvee tegen vogelgriep, staat in dit artikel van Nieuwe Oogst.  

          Optimistisch over ontwikkeling vaccin 

          Op dit moment wordt in Nederland een vaccinproef voorbereid onder gecontroleerde omstandigheden. Landbouwminister Henk Staghouwer verwacht de eerste resultaten hiervan op zijn vroegst deze zomer. Verder verkent hij een traject om een vaccin te onderzoeken onder veldomstandigheden. 

          Epidemioloog en pluimveedierenarts Francisca Velkers van Universiteit Utrecht is optimistisch over de ontwikkeling van vectorvaccins. Zij verwacht dat zo’n vaccin in de loop van 2023 beschikbaar is.