Agrariërs geven zelf vorm aan transitie

LNV noemt het van groot belang dat agrariërs de gelegenheid krijgen om de benodigde transities zelf mede vorm te geven. Het ministerie loopt daarmee vooruit op een Kamerbrief die dit najaar naar buiten komt over de toekomst van de landbouw. Kamerleden van links tot rechts hebben de regering via een motie opgeroepen om ‘toekomstvaste agrarische bedrijfsplannen’ verder uit te werken.

De Tweede Kamer heeft voor de zomer benadrukt dat het kabinet perspectief moet creëren voor de landbouw en boeren, inclusief een verdienmodel. Mede door het vertrek van landbouwminister Henk Staghouwer in september is het verzoek vanuit de Kamer om voor Prinsjesdag duidelijkheid te geven niet gehaald.

Kringlooplandbouw

In de begroting bevestigt het ministerie dat boeren een omslag moeten maken naar kringlooplandbouw. Zo’n landbouwsysteem draait om het principe dat alle biomassa optimaal gebruikt wordt en er nauwelijks verspilling is. Een van de onderdelen is dat reststromen van de veehouderij de grondstoffen voor de plantaardige sectoren en andersom. Om tot een volledige circulair landbouwsysteem te komen, zullen plantaardige en dierlijke productieketens aan elkaar geknoopt moeten worden.

Met kringlooplandbouw zijn schaarse grondstoffen en milieubelastende hulpmiddelen uit den boze. LNV ziet ook het respect voor dieren als onderdeel van deze visie. Het ministerie ziet daarin een ondersteunende rol weggelegd voor ketenpartijen. ‘Boeren hoeven deze omslag niet alleen te maken: de hele keten én de overheid, maar ook de consument hebben daarbij een onmisbare en belangrijke rol te vervullen’, staat in de begroting.

Ingrijpende aanpassingen

De aanpak van de problemen rond stikstof, water, klimaat en natuur zal volgens LNV onvermijdelijk leiden tot ingrijpende aanpassingen in het landelijk gebied en de agrarische sector. ‘Dit kan alleen een succes worden als we tegelijkertijd zorgen voor nieuw perspectief’, zo schrijft het ministerie. ‘Boeren, tuinders en vissers, die in en rondom die natuur hun brood verdienen en hebben behoefte aan duidelijkheid en consistent beleid, voordat ze noodzakelijke investeringen kunnen doen.’

De voorgestelde integrale gebiedsgerichte aanpak leunt in belangrijke mate op het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Provincies stellen met alle lokale belanghebbenden integrale gebiedsprogramma’s op, die uiterlijk 1 juli 2023 klaar moeten zijn. Voor de uitvoering van goedgekeurde gebiedsplannen kunnen provincies vanaf 2024 geld krijgen uit het Transitiefonds. Het gaat om een bedrag van 24,3 miljard euro tot en met 2035.

Verduurzaming veehouderij

Om de uitstoot van ammoniak, fijnstof, geur en broeikasgassen in de veehouderij terug te dringen blijven bestaande instrumenten komend jaar beschikbaar. Voor technische innovatie is dat de Subsidiemodules brongerichte verduurzaming stal- en managementmaatregelen (Sbv). Veehouders kunnen hiermee innovatieve technieken en managementmaatregelen ontwikkelen en toepassen.

Ook voor de ondersteuning van ondernemers die hun bedrijf willen beëindigen, ligt in 2023 geld op de plank. Eén van de instrumenten is de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties. Melkvee-, varkens- en pluimveehouders kunnen hun bedrijf of een locatie van hun bedrijf vrijwillig en met subsidie beëindigen. Het doel van de regeling is om stikstofdepositie op voor stikstof gevoelige en overbelaste Natura 2000-gebieden te verminderen.

PAS-melders

Het kabinet stelt een kwart miljard euro beschikbaar voor de legalisatie naar aanleiding van de juridische problemen met het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Met dit geld kunnen provincies de problematiek van de ruim 3.500 PAS-melders versneld oplossen. Deze boeren zijn in 2019 in de knel gekomen door een uitspraak van de Raad van State, waardoor hun natuurvergunning ongeldig is.

Met onder andere maatregelen om de stikstofreductie in een gebied terug te brengen, ontstaat ruimte voor de gedupeerde boeren, redeneert het ministerie. Met het extra geld krijgen de provincies de gelegenheid om maatwerk te bieden.

Energiezuinige glastuinbouw

In de LNV-begroting is ook aandacht voor het verminderen van de broeikasuitstoot in de glastuinbouw. Komend jaar zal specifiek aandacht komen voor het individuele sectorsysteem, dat de tuinder ‘stimuleert om energiezuinig te produceren én tegelijk de beweging naar een klimaatneutrale productie borgt’.