Agrarische sector ziet kosten snel stijgen als gevolg van oorlog in Oekraïne

Nederland produceert zelf voldoende voedsel voor humane consumptie. ‘De grootste bedreiging voor de voedselzekerheid raakt landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten die veel graan importeren uit de Zwarte Zee regio en zich nu trachten te verzekeren van importen uit andere landen’, laat Henk Staghouwer, minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in een brief aan de Tweede Kamer weten.

‘Waar Nederlandse ondernemers en ook consumenten wel gevolgen van ondervinden, zijn de enorm stijgende prijzen van voedsel en brandstoffen’, schrijft Staghouwer. ‘Boeren, tuinders en vissers maken zich zorgen over de kosten voor gas, kunstmest en mais en granen. Die zorgen deel ik en daarom blijven we in gesprek met de sectoren om vinger aan de pols te houden. Ik besef dat de situatie waarin wij ons nu bevinden tot grote onzekerheid en onrust kan en zal leiden.’

Handelsstromen in beeld

Onderzoek van Wageningen Economic Research geeft inzichten in de export van agrarische producten van Oekraïne, Rusland en Belarus. Ook brengt de studie de handelsstromen van agrarische goederen tussen Nederland en deze landen in beeld. Het ministerie van LNV heeft gevraagd om de effecten op de agro-productie en voedselzekerheid in kaart te brengen, zowel voor de korte als lange termijn.

Nederland exporteert vooral cacao, sierteeltproducten, tabak, zuivel en eieren naar Oekraïne, maar dit is een beperkt percentage van de totale Nederlandse export van deze producten. Omgekeerd bestaat de import vooral uit dierlijke en plantaardige, vetten en oliën, granen, oliezaden, en vlees en vleesrestproducten van pluimveevlees. Voor Oekraïne zijn de EU-landen met een totale exportwaarde van 5,4 miljard euro in 2020 de belangrijkste handelspartner. Nederland is uitvoerbestemming nummer 3 voor Oekraïne met een exportwaarde net boven de 1,2 miljard euro.

De export vanuit Nederland naar Rusland staat sinds 2014 ten gevolge van wederzijdse handelsbeperkingen na de bezetting van de Krim op een laag pitje en behelst vooral sierteeltproducten. Import vanuit Rusland gaat vooral over energie; het aandeel agrarische producten is beperkt - voornamelijk import van vis en hout. De Nederlandse export naar Belarus van agrarische goederen is beperkt. Van de geïmporteerde agrarische goederen zijn vooral hout en kunstmest belangrijke producten, zo staat in de studie van Wageningen Economic Research.

Belangrijke graanexporteurs

Oekraïne en Rusland zijn de belangrijke graanexporteurs in de wereld. Rusland neemt normaal 20 procent van de graanexport voor zijn rekening, Oekraïne 10 procent. Veel graan ligt nu in opslag in beide landen. Door de sancties tegen Rusland en kapotgeschoten havens in Oekraïne komt dat graan niet of nauwelijks op de wereldmarkt, waardoor prijzen onder druk staan.

Oekraïense boeren zouden nu moeten gaan zaaien voor de volgende oogst, maar door de oorlog is dat onmogelijk. Hoe groot het effect daarvan op de wereldgraanprijzen is, kan Wageningen Economic Research nog niet zeggen. ‘Het kost tijd om scenario’s door te rekenen met onze economische modellen’, zegt onderzoeker Ron Bergevoet.

Biologisch veevoer

Vooral de beschikbaarheid van biologische veevoedergrondstoffen heeft door de oorlog in Oekraïne een knauw gekregen en daarmee de hele keten van biologische dierlijke producten. Nederland importeert uit Oekraïne vooral biologische mais, tarwe en mengkoren, perskoeken – een reststroom uit het persen van zonnebloemzaad, erwten en kool- en raapzaad.

Voor Nederland is Oekraïne in 2020 het derde land als het gaat om de import van biologische goederen. Een beperkt deel van de door Nederland geïmporteerde biologisch geteelde producten komt uit Rusland. Staghouwer roept alle partijen in de keten op de extra lasten als gevolg van prijsstijgingen eerlijk te verdelen en niet alleen bij de primaire producent en de consument neer te leggen.

Transport onder druk

De boycot van Europa tegen Rusland en Belarus heeft ook gevolgen voor ons land, ziet onderzoeker  Bergevoet. Naast de import van kunstmest uit Belarus valt ook de import van hout om pallets van te maken weg. Het land levert een kwart van het hout voor pallets in de wereld, die met name belangrijk zijn voor het voedseltransport.

Ook voorziet Bergevoet andere transportproblemen. Veel Oekraïense vrachtwagenchauffeurs die rijden voor Poolse transportondernemingen zijn teruggegaan naar Oekraïne om te vechten tegen de Russen. Daardoor neemt het tekort aan vrachtwagenchauffeurs in Europa toe.