Agroforestry en akkerbouw: leer van de pioniers

Pionieren naar agroforestry: dat is nu de eerste bomen en andere houtige gewassen aanplanten en nog jaren wachten op de eerste resultaten. En dat terwijl er nog veel onbekend is. Pionieren naar agroforestry is dus niet voor de ‘faint of heart’. Akkerbouwer Piet Hermus uit Zevenbergschen Hoek verwoordt het zo: “Ik denk dat we met elkaar iets nieuws moeten verzinnen, dan moet je niet alleen maar lullen, maar ook doen”. Hij en andere akkerbouwers zijn de uitdaging aangegaan. Want volgens hen biedt agroforestry kansen. Kansen op een robuust bedrijf met meer biodiversiteit, meer klimaatbestendigheid en minder kwetsbaarheid van de gewassen voor ziekten en plagen.

Wat is agroforestry? 

Agroforestry is het combineren op één perceel van houtige, meerjarige gewassen met gebruikelijke landbouw. De houtige gewassen geven opbrengst in de vorm van fruit, noten of hout. Agroforestry kent meerdere uitvoeringen, zoals het planten van stroken bomen en struiken tussen akkerbouw- of tuinbouwgewassen. Maar ook een voedselbos of het combineren van bomen en struiken met dieren rekenen we tot agroforestry.

Het voortraject is intensief, maar essentieel

Voordat de eerste boom de grond in kan, is er een uitgebreid voortraject dat één tot twee jaar duurt. In dit voortraject komt langzaam het ontwerp tot stand. Zo’n lange voorbereiding is nodig, want eenmaal geplant is er geen weg terug en heb je te maken met een gewas dat pas over vijf tot tien jaar gaat opbrengen. Het is dus uitermate belangrijk om de tijd te nemen om te komen tot het meest optimale ontwerp.

Als eerste bepalen de grondsoort en het teeltplan de mogelijkheden en beperkingen. Dan is er de zoektocht naar de ideale boom- of struiksoorten, waarbij je let op bijvoorbeeld bloeiperiode, resistenties, opbrengst, oogstperiode en oogstzekerheid. Tegelijkertijd bekijk je welk management deze nieuwe gasten vragen. En past dat in de bestaande bedrijfsvoering? Daarnaast gaat het om het ruimtelijk ontwerp: hoe groot moet de plantafstand zijn voor machinale bewerking en oogst, hoeveel rijen bomen kun je planten en hoeveel ruimte moet er zijn tussen de bomen en de akkerbouwgewassen.

Doe het niet alleen 

Het is noodzakelijk om tijdens het voortraject een nauwe samenwerking aan te gaan met anderen. Denk hier aan andere pioniers, buren, adviseurs en overheden. Door te vragen, te sparren en te overleggen krijgt het ontwerp steeds meer vorm en gaat het steeds beter passen bij het bedrijf.

Ook beseffen meerdere akkerbouwers tijdens alle voorbereidingen dat het telen van bomen andere koek is dan het telen van akkerbouwgewassen. Zij zoeken de samenwerking met bijvoorbeeld een fruitteler in de buurt. Haal die kennis binnen je bedrijf, is de tip.

Echt pionieren 

Agroforestry is echt pionieren. Veel is nog onbekend, zoals geschikte rassen, afzetmogelijkheden, prijsontwikkeling, arbeid en opbrengst.

De pionerende akkerbouwers zijn allemaal betrokken bij het landelijke onderzoeksprogramma agroforestry. Binnen dit onderzoeksprogramma zijn diverse partijen aan het pionieren om steeds meer duidelijk te krijgen over deze nieuwe vorm van landbouw. Betrokken partijen zijn het ministerie van LNV, een groep van akkerbouwers, de Nederlandse Notenvereniging, Stichting Agroforestry Zuid-Nederland, Rombouts Agro-ecologie en Wageningen University & Research. De WUR startte dit jaar met het eerste praktijkonderzoek, want begin dit jaar gingen de eerste bomen de grond in op de onderzoekslocatie van de businessunit Open Teelten in Lelystad. De onderzoekers hopen antwoorden te krijgen rondom vermindering van verspreiding van bodemziekten, CO2 vastlegging, biodiversiteit en de ideale afstand tussen de stroken. En als laatste willen zij inzicht in wat agroforestry financieel opbrengt.

(Bron foto: Maureen Schoutsen)