Bereid je voor op de Omgevingswet

“Zorg dat je op de hoogte bent en neem initiatief” geeft expert Omgevingswet Aart Karssen op 18 februari in een webinar over de Omgevingswet mee aan een hondertal aanwezigen. Netwerk Land & Water, Het Nieuwe Netwerk en Groen Kennisnet kijken terug op een uitstekende introductie en vatten de belangrijkste punten voor je samen.

Omgevingswet

Op dit moment zijn er 26 wetten, 60 algemene maatregelen van bestuur (AMvB) en honderden regelingen die met de openbare ruimte van doen hebben. Denk aan wetten over milieu, bouw, natuur, infrastructuur, ruimtelijke planning en landbouw. Per 1 januari 2022 wordt dit teruggebracht naar 1 wet, 4 AMvB’s en 1 regeling. De bedoeling is dat de Omgevingswet vooral een bundeling en stroomlijning van de bestaande wet en regelgeving wordt. Dit promofilmpje van de rijksoverheid geeft een goed beeld van de ideeën achter deze wet.

Stroomlijning

“Met stroomlijning valt het overigens wel mee, gezien het resultaat een wetsvoorstel van 2237 pagina’s lang is geworden” nuanceert gastpreker Aart Karssen. Met zijn studie landinrichting uit Wageningen, managementervaring bij ingenieursbureaus en politieke betrokkenheid bij de denktank Ruimte & Mobiliteit bij D66 is Aart van alle markten thuis. Hij was al in een vroeg stadium betrokken de totstandkoming van de Omgevingswet en adviseerde de Eerste en Tweede Kamerfractie op dit gebied. De wet is volgens Karssen ingrijpender dan de slechts beoogde bundeling en stroomlijning. Wil het een succes worden dan zullen we op een andere manier moeten gaan samenwerken.

De veranderingen

Interessant is dat er inhoudelijk niet zo veel verandert, maar dat de rol van overheden, bedrijven en burgers wel anders wordt. De overheid moet straks actiever gaan meedenken. We gaan komend jaar in plaats van 'Nee, tenzij' een 'Ja, mits' te horen krijgen bij de beoordeling van plannen en initiatieven. Ook krijgen lokale overheden de vrijheid om – binnen grenzen – te bepalen hoe streng beleid ze willen voeren op een aantal gebieden. Bedrijven worden vooral gezien als initiatiefnemers en maken straks verplicht een participatieplan, dat ze overigens zelf uit gaan voeren.

De toekomst moet zwaarder mee gaan wegen in de beslissingen over wat we doen met onze omgeving. Daarom worden omgevingsvisies en toekomstplannen belangrijker in de besluitvorming. Dit betekent ook dat mensen eerder in actie moeten komen om hun belangen aan te kaarten, waarschuwt Aart. De belangrijke keuzes worden straks al eerder in het proces gemaakt, en daarmee effectief bezwaar ook. Hoe streng of soepel de lokale overheid omgaat met bijvoorbeeld natuur, landbouw en luchtkwaliteit wordt vooraf in omgevingsvisies bepaald. Aart noemt dit 'aan de voorkant piketpaaltjes slaan'.

Bestuurlijke afwegingsruimte

Hoe dit straks in zijn werk gaat legt Aart uit aan de hand van de metafoor van een mengpaneel. De Omgevingswet stelt vast aan welke knoppen de lokale overheden mogen draaien en binnen welke grenzen. Het is vervolgens aan de lokale overheid om per onderwerp te bepalen hoe strenge normen ze hanteert.

Door deze bestuurlijke afwegingsruimte is er flexibiliteit binnen bepaalde grenzen en kunnen straks de normen voor bijvoorbeeld stikstof, geluid, geur en natuurkwaliteit per gemeente verschillen. Doordat er duidelijke ondergrenzen zijn verwacht Aart niet dat natuur en milieu kind van de rekening worden, zoals dit door een soortgelijke wet in Nieuw Zeeland gebeurde.

Participatie

Participatie is een maatschappelijke trend die ook in deze wet opgenomen is. Het is echter meer een uitgangspunt dan een precies gedefinieerd besluit. Participatie wordt gezien als maatwerk en er is daarom in de Omgevingswet geen specifieke manier van burgerparticipatie voorgeschreven.

Digitaal Stelsel Omgevingswet

“Oorspronkelijk was er eigenlijk helemaal geen plan voor een digitaal stelsel” vertelt Aart. Maar naar mate de wet zich verder ontwikkelde werd het steeds duidelijker hoe handig het zou zijn alles in één online omgeving te hebben. Onder de regie van het kadaster wordt er nu een digitaal loket opgezet dat voor alle documenten, plannen, besluiten en vragen over de openbare ruimte een plek biedt. Het doel is om overzichtelijk, vraaggestuurd en samenhangend platform te bieden.

Inspelen op de Omgevingswet

Het webinar werd afgesloten met concrete tips. Het is allereerst belangrijk om er vroeg bij te zijn, stelt Aart. Gemeenten gaan nu aan de slag met dat 'mengpaneel' en dat is erg bepalend voor welke initiatieven er later van de grond kunnen komen. De Omgevingswet biedt straks ook meer ruimte voor participatie en gaat uit van eigen initiatief. Sterker nog, de wet gaat er vanuit dat we allemaal ons allemaal pro-actief en samenwerkend opstellen.

Nationale dag van de Omgevingswet

Wil je meer weten over de huidige stand van de Omgevingswet? VVM – Het Netwerk voor Milieuprofessionals organiseert regelmatig een nationale dag van de Omgevingswet. De belangrijkste inzichten en meest interessante verhalen zijn gebundeld in een mooi vormgegeven en helder geschreven terugblik.

Aan de slag met de Omgevingswet

Om mensen te helpen om straks goed te kunnen starten met deze nieuwe wet is aan de slag met de Omgevingswet in het leven geroepen. Hier vind je een uitgebreide selectie aan gratis terug te kijken webinars en een agenda met activiteiten die binnenkort online plaatsvinden.

(Bron foto: Mabel Amber via Pixabay )