In 2050 zou heel Nederland klimaatbestendig ingericht moeten zijn. Dat is afgesproken in het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Veel aandacht gaat uit naar noodzakelijke aanpassingen in de stad, langs rivieren en in natuurgebieden. Maar beleidsmakers zien het gebied rondom de stad – het peri-urbane gebied – vaak over het hoofd.

Uit het rapport ‘Klimaatadaptatie met natuur tussen stad en platteland’ blijkt dat het combineren van opgaves nieuwe mogelijkheden biedt, maar ook complex is. ‘Het vraagt om een brede blik en om gedegen afwegingen tussen soms strijdige belangen’, staat in de studie. ‘Dat stelt hoge eisen aan de inbreng vanuit gemeenten en andere actoren. En het vraagt om moedige beslissingen. Ook de ontschotting van budgetten is daarbij een flinke uitdaging.’

Daarnaast is kennis en expertise uit diverse domeinen nodig, terwijl veel gemeenten juist capaciteit en financiën tekort komen. ‘Grote opgaven worden vaak ‘stand-alone’ opgelost. Gemeentes nemen onvoldoende tijd – en er is onvoldoende expertise – om te komen tot integrale visievorming’, zo zijn de belangrijkste aandachtspunten in het rapport.

Acht bouwstenen

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft bureau Stroming en GreenSteps Duurzame Innovatie gevraagd een werkwijze te ontwikkelen die gemeenten helpt bij het in beeld brengen hoe natuur rondom de stad ingezet kan worden. Dat kan aanleiding zijn om een gebiedsproces te starten.

Wat zijn de verwachte klimaatrisico’s in stedelijk gebied als het gaat om hittestress, droogte, wateroverlast door hevige neerslag en overstromingen? Wie zijn de belanghebbenden? En wat zijn oplossingen voor de toekomst? Het rapport biedt een werkwijze om binnen gemeentes tot acht bouwstenen te komen voor beleid. De werkwijze is uitgerold binnen twee gemeentes die werken aan klimaatadaptatie: Dordrecht en ‘s-Hertogenbosch.

Onvoldoende maatregelen

De Noord-Brabantse provinciehoofdstad ligt aan de benedenloop van de Maas, waar het water van meerdere kanten komt. Ondanks maatregelen om water te bergen, blijken die volgens een recente stresstest onvoldoende te zijn. In de stad is hittestress een punt van zorg.

Het overgrote deel van Dordrecht ligt binnendijks onder NAP. Naast het overstromingsrisico – afkomstig van de bovenstroomse rivieren en storm op zee – kent de stad wateroverlast door hevige neerslag. Oorzaak is de kleilaag in de ondergrond, die maakt dat water maar beperkt wegzakt. In beide steden is waterkwaliteit een punt van zorg.

Opgaven combineren

De opstellers van het rapport zien mogelijkheden om verschillende ruimtelijke opgaven te combineren, zoals het nemen van maatregelen voor klimaatadaptatie binnen een nieuwbouwwijk, het opwekken van energie combineren met natuurontwikkeling, een biodiversiteitsplan opstellen, ondergrondse wateropvang in combinatie met de aanleg van kabels en leidingen of inzetten op duurzame voedselproductie.

Voor de financiering van plannen wijzen de specialisten op provinciale, regionale of gemeentelijke budgetten voor natuurontwikkeling en klimaatadaptatie. Ook het bedrijfsleven, het Nationaal Groenfonds en ministeries hebben middelen beschikbaar gesteld, zeggen de experts.

Betrek ‘vergeten gebied’ bij ruimtelijke vraagstukken