Beweiding is winst voor weidevogels

Agrarisch ondernemers zetten zich tijdens het broedseizoen in voor de bescherming van Nederlandse weidevogels om te zorgen dat het beter gaat met deze bijzondere vogels. Het combineren van vogelbeheer met het runnen van een melkveebedrijf stelt je als boer soms voor moeilijke dilemma’s. Door je melkvee slim in te zetten kun je de weidevogels ook helpen.

Nyncke Hoekstra werkt bij het Louis Bolk instituut als onderzoeker in het team duurzame veehouderij en agrobiodiversiteit. Hoekstra focust zich daarbij op onderzoek rondom grasland. Weidevogelbeheer is daar onderdeel van. In al haar onderzoeken maakt ze gebruik van een schema in cirkels. Weidevogelwensen staan centraal, met daar omheen de weidemogelijkheden, bedrijfsvoering en omgevingsfactoren die ook van invloed zijn. In het webinar vertelt Hoekstra over de drie binnenste cirkels in relatie tot beweiding.

Vogelwensen

“Wat heeft een weidevogel nu nodig? Wat zijn z’n wensen?”, vraagt presentator Tessa Jacobs. “Dan kom je uit bij de middelste cirkel, de vogelwensen”, zegt Hoekstra. “Kuikens hebben met name behoefte aan grote insecten.” In een onderzoek in Friesland waaraan 18 melkveehouders meededen, heeft Hoekstra het effect onderzocht van beweiding op de aanwezigheid van insecten. De hypothese in dit project Vogels en Voorspoed was helder: meer koeien in de wei leidt tot meer mest, wat weer meer insecten aantrekt. “Mestflatten zijn een soort snackbars voor weidevogels”, zegt Hoekstra. “Dus je mag aannemen dat beweiding een goede manier is om vogels van voedsel te voorzien, maar werkt dat ook echt zo?”

Door middel van plakvallen en potvallen is er twee broedseizoenen uitgebreid in het veld gemeten hoeveel insecten er voorkomen in weides met en zonder melkvee. Wat blijkt? Het aantal gevangen insecten ligt erg dicht bij elkaar. “Als je alleen naar de cijfers kijkt, zou je denken dat beweiding geen positief effect heeft op de voedselvoorraad”, zegt Hoekstra. Maar ze nuanceert tegelijkertijd: “Het is ontzettend moeilijk om de juiste insecten te vangen. De vliegen die je op een mestflat ziet zitten, komen niet op een plakval af, en die vang je al helemaal niet op een potval. Dat maakt het moeilijk om te meten.”

Beweiding en grasstructuur

Hoog gras biedt beschutting voor nesten en kuikens, maar vormt tegelijkertijd ook een verstikkende barrière. Het gras kan té dicht en vol zijn voor kuikens om doorheen te kunnen bewegen. Het kost een kuiken enorm veel energie om in hoog gras aan voldoende voedsel te komen. Dit is waar beweiding van toevoegende waarde kan zijn. Hoekstra: “De doorwaadbaarheid van een perceel gaat er met sprongen op vooruit.” Bovendien kan beweiding helpen om het gras meer divers te maken wanneer de begrazing niet gelijkmatig over het perceel verspreid loopt. Zo ontstaat er een landschap waar de weidevogel zich uitstekend een weg in kan vinden met genoeg ruimte om te schuilen voor predatoren en voldoende kansen om voedsel te vinden.

Kalenderlandbouw

Een vraag van een kijker leidde tot een interessante discussie over maaidatums. De regelingen zijn zo ingericht dat er tot een bepaalde datum niet gemaaid mag worden, in sommige gevallen is deze datum op te plussen met een aantal weken. Deze spelregels zorgen soms voor lastige dilemma’s in de praktijk. Hoekstra geeft als voorbeeld een situatie waar alle nesten op het perceel al uitgevlogen zijn, maar waar volgens afspraak nog niet gemaaid mag worden. "Goed vogelbeheer is maatwerk en wat de juiste pakketten zijn voor jouw bedrijf is afhankelijk van jouw situatie en van wat de agrarische collectieven bieden aan compensatiemogelijkheden."

Weidevogelbeheer

Beweiding is een belangrijke component in weidevogelbeheer, concludeert Hoekstra, maar geen vervanging van andere maatregelen om de weidevogel succesvol het broedseizoen door te helpen. De koe en de weidevogel hoeven niet elkaars concurrenten te zijn. Op Groen Kennisnet en het kennisportaal Boerenlandvogels lees je meer over beweiding en weidevogelbeheer.