Biotechnologie: wat vinden we daar eigenlijk van?

Biotechnologie is overal om ons heen. Al duizenden jaren gebruiken bierbrouwers gisten om suikers te laten omzetten in alcohol. Yoghurt en kaas worden gemaakt door melkzuurbacteriën toe te voegen aan melk. In de moderne biotechnologie draait het steeds meer om het aanpassen van DNA van levende wezens. Deze technieken verbeteren doorlopend en nieuwe technieken doen hun intrede. Daarom komt de Europese Commissie later dit jaar met een voorstel voor regelgeving voor planten die zijn gemodificeerd met nieuwe technieken, zoals gene-editing.

In voorbereiding op de nieuwe Europese regelgeving willen de betrokken Nederlandse ministeries meningen van diverse partijen inventariseren. Allereerst is in kaart gebracht hoe het Nederlandse publiek denkt over biotechnologie. Ook zijn Nederlandse natuur- en milieuorganisaties bevraagd.

Witte- en groene biotechnologie

Beide inventarisaties richten zich op witte- en groene biotechnologie. Witte biotechnologie heet ook wel industriële biotechnologie. Hierbij worden biologische uitgangsstoffen zoals suikers en plantenresten gebruikt voor de productie van chemicaliën of energie. Denk aan bio-ethanol, biodiesel en biogas. Hiermee is witte biotechnologie een bio-based economy.

Groene biotechnologie gaat over de toepassingen in de landbouw en levensmiddelenproductie. Denk aan modificatie van gewassen, zodat ze bestand zijn tegen ziekten en plagen. Of aroma’s voor smakelijke voeding die worden geproduceerd door micro-organismen.

Strikte eisen

Het grootste deel van Nederlandse publiek wil strikte voorwaarden voor het gebruik van nieuwe technieken. Zij willen een duidelijk resultaat: voedsel dat minimaal net zo veilig en voedzaam is als onze huidige voedsel. Daarnaast moeten ‘nieuwe’ planten bijdragen aan de oplossing van maatschappelijke uitdagingen als voedselzekerheid en duurzame productie. Ook moet de nieuwe gewassen financieel bereikbaar zijn voor zowel producenten als consumenten. En tot slot wil het publiek streng toezicht door onafhankelijke organisaties.

Het merendeel van de burgers ziet ook nadelen van de inzet van gene-editing. Genoemd worden verdere machtsconcentratie bij bedrijven, onvoorziene gevolgen voor gezondheid en milieu of een aantasting van natuur en biodiversiteit. Ook de natuurorganisaties noemen deze. Bij witte biotechnologie noemen de natuur- en milieuorganisaties ook nog dat er oog moet zijn voor duurzaam landgebruik en duurzame winning van grondstoffen.

Biotechnologie onderdeel van de oplossing

Burgers beseffen steeds meer dat de huidige maatschappelijke uitdagingen niet op zichzelf staan. Klimaatverandering en biodiversiteitsverlies zijn onder andere veroorzaakt door intensivering van de landbouw en de manier waarop biotechnologieën in het verleden zijn gebruikt.

De Nederlandse natuur- en milieuorganisaties vinden het van groot belang dat er allereerst een transitie komt naar een duurzaam voedselsysteem. Verduurzaming van de landbouw en de industrie is het uitgangspunt, waarbij biotechnologie mogelijk ondersteunend kan zijn. Geen van de bevraagde organisaties ziet biotechnologie als hét antwoord op de huidige maatschappelijke uitdagingen.

Gebrekkige kennis

Uit het publieksonderzoek blijkt dat burgers zich niet altijd capabel vinden om zelf te oordelen over ontwikkelingen in de moderne biotechnologie. Daarom is het beantwoorden van vragen over specifieke toepassingen vaak lastig. Vooral witte biotechnologie is relatief onbekend bij burgers. Het beantwoorden van vragen gebeurt dan ook vaak op basis van gevoel.

Door de gebrekkig kennis zien burgers de overheid als belangrijkste partij om te oordelen over moderne biotechnologie. Ook inhoudelijk deskundigen moeten daarin een rol spelen vanwege hun relatief onafhankelijke positie, geeft het publiek aan.

Ook bij natuur- en milieuorganisaties is er te weinig expertise om een gefundeerde bijdrage te leveren aan de discussie rond biotechnologie. Daarnaast is biotechnologie geen speerpunt voor deze organisaties.

Informatieve website is onbekend

Uit publieksonderzoeken komt naar voren dat er behoefte is aan meer bundeling van onafhankelijke informatie over biotechnologie. De overheid zou dit moeten oppakken, vindt het publiek. De website http://www.biotechnologie.nl/ is een initiatief van NEMO Kennislink met steun van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Maar de site lijkt onbekend te zijn bij het grote publiek. Een aanbeveling uit het publieksonderzoek is dan ook dat overheid en andere betrokken meer en nadrukkelijker verwijzen naar dit platform.