Bodembeheer: podcast, onderzoeken en meer

De bodem zorgt bij agrarische bedrijven voor gras en gewassen, die vervolgens zorgen voor rendement. Daarmee is de bodem voor boeren een belangrijk natuurlijk kapitaal, dat aandacht verdient.

Daarnaast levert de bodem ook zogenaamde ecosysteemdiensten: opbrengsten die een gezond ecosysteem levert aan de maatschappij. Zo kan een bodem water vasthouden of afstaan en zorgt een gezonde bodem voor meer biodiversiteit. Daarnaast speelt de bodem een rol in het opvangen van de gevolgen van klimaatverandering, bijvoorbeeld door koolstofvastlegging. Deze ecosysteemdiensten zijn een tweede reden om goed voor onze Nederlandse bodem te zorgen.

Podcast over duurzaam bodembeheer

Adviesbureau Boerenverstand heeft een podcastserie over duurzaam bodembeheer gelanceerd. Iedere aflevering praat een melkveehouder of akkerbouwer mee en is er een bodemexpert aanwezig. Elke keer staat een ander thema centraal, zoals bodemchemie, bodemstructuur, beworteling of grondbewerking.

De podcast is gratis te beluisteren, wel moet je je aanmelden. Na inschrijving zijn achtergrondartikelen en filmpjes beschikbaar op de bijbehorende site.

Iedere bodem z’n eigen vraagstuk

Nederland kent veel verschillende bodemsoorten, elk met hun eigen uitdagingen. Daarom vinden er door het hele land onderzoeken en projecten plaats die specifiek focussen op een bepaalde grondsoort.

In het project Van schraal naar rijk zand is gekeken naar maatregelen om de bodemkwaliteit voor melkveebedrijven op zand te verbeteren. In het project zijn melkveehouders aan de slag gegaan met diverse maatregelen, zoals beluchting, het maken van een bodemscan, continuteelt van snijmais vervangen door vruchtwisseling. Alle maatregelen zijn beoordeeld op praktijkrijpheid, inpasbaarheid en rendement.

Betere bodem in Brabant

Op de zandgronden van Noord-Brabant heeft een groep melkveehouders maatregelen genomen om hun landgebruik te optimaliseren. Doelen daarbij zijn het verbeteren van de bodemkwaliteit en de waterregulatie. In een brede samenwerking met de gemeente, provincie, het waterschap en bedrijven is ervaring opgedaan met blijvend grasland, tijdelijk grasland in rotatie met bouwland en agroforestry. Binnen deze pijlers hebben melkveehouders verschillende maatregelen getest, zoals mechanische pleksgewijze onkruidbestrijding, kruidenrijk grasland en grasklaver.

Drie maatregelen op veen

In het veengebied spelen weer hele andere bodemvraagstukken voor melkveehouders, zoals het hoge waterpeil en inklinking. De brochure Bodemkwaliteit op veengrond doet verslag van drie praktijkmaatregelen bij melkveehouders in het veenweidegebied van Zuid- Holland.

De eerste praktijkmaatregel uit dit onderzoek is het vervangen van ruige mest door dikke fractie in weidevogelgebieden. Vervolgens is onderzocht wat het effect is van het aanpassen van de bodemverhouding Ca/Mg op de snelheid van inklinking. Als laatste is gekeken naar het effect van onderwaterdrainage.

Blijvend of tijdelijk grasland op klei

Is oud grasland beter dan jong grasland als het gaat om de bodem, het bodemleven, waterregulatie en het vastleggen van CO₂? Dat is de centrale vraag in het project Goud van oud grasland, waar Friese en Groningse melkveebedrijven op kleigrond aan meedoen. Op elk van de bedrijven is een perceel jong (<10 jaar) en een perceel oud grasland (>20 jaar) onderzocht.

De productie van de percelen is gemeten, naast diverse elementen van bodemkwaliteit. Denk hierbij aan het organische-stofgehalte, het bodemleven, de beworteling en de bodemstructuur. Ook is er gekeken naar diverse ecosysteemdiensten van het jonge en het oude perceel, zoals vochtvasthoudend vermogen, waterinfiltratie en biodiversiteit in en boven de bodem.

Bodemmaatregelen in Gelderland

In het project Grondig Verder zijn op verschillende locaties in Gelderland experimenten gedaan met bijvoorbeeld groenbemesters, organische meststoffen en meer rustgewassen in het bouwplan. Op basis van effectmetingen zijn praktische handvatten ontwikkeld om de emissie van gewasbeschermingsmiddelen en uitspoeling van nutriënten te verminderen.

Rol landbouw in vastlegging koolstof

De bodem kan veel koolstof vastleggen, want organische stof bestaat voor meer dan de helft uit koolstof. En met diverse maatregelen kunnen boeren die voorraad koolstof in hun bodem laten toenemen. Zo kunnen agrarische bedrijven bijdragen aan een oplossing van het klimaatvraagstuk.

Slim landgebruik onderzoekt wat nodig is om meer koolstof in de bodem vast te leggen. In het project zijn tien maatregelen onderzocht, zoals gereduceerde grondbewerking, vogelakkers, extra groenbemester, meer rustgewassen in het bouwplan en het achterlaten van gewasresten na de oogst. De effecten voor koolstofvastlegging, de kosten en baten en de praktische toepasbaarheid worden besproken in de brochure.

Meer weten over de bodem

Verder leren over de bodem en de processen die zich daar afspelen, kan met de diverse publicaties die bodemkundige Jan Bokhorst heeft geschreven. Eén van de publicaties is een nadere kennismaking met de stoffen in de bodem: stikstof, koolstof, fosfor, kalium en meer.

Een tweede publicatie gaat over de wijze waarop je de bodem vruchtbaar kunt maken of houden. Hierbij spelen gewaskeuze, bodembewerking, de keuze van meststof een rol.

Tot slot heeft groeispecialist Van Iperen een digitale gids over organische stof uitgebracht. Organische stof is een belangrijk onderdeel van een gezonde bodem. De gids is een praktische handleiding voor organische stofbeheer, met een overzichtelijk plan van aanpak, tips en uitleg.