Boeren met bomen: agroforestry

In de nieuwe YouTube serie Natuurgedreven wordt eiwitteelt op Nederlandse bodem onder de loep genomen. De eerste aflevering gaat over agroforestry. De familie van der Horst van de Kwaalburgse Hoeve in Alphen-Chaam heeft ongeveer 25 jaar geleden een stuk grond gekocht. Ten gevolge van de ruilverkaveling waren de bomen en sloten verdwenen. Vanuit de drive om zelf bij te dragen aan natuurherstel, zijn ze gestart met het planten van bomen en hagen. Nu, 25 jaar later, is de positieve impact op de natuur duidelijk zichtbaar en groeit er van alles op het perceel. Marie-Louise van der Horst van de Kwaalburgse Hoeve geeft aan: "Iedere landbouw zou natuurinclusief moeten zijn, want het produceren van voedsel is onderdeel van het natuurlijk systeem."

Landbouw en natuur beide nodig

Pablo Tittonell, hoogleraar Agro-ecologie bij de Rijksuniversiteit Groningen, geeft in de aflevering uitleg over de term agro-ecologie. Agro-ecologie is een wetenschap, een sociale beweging én zie je in de boerenpraktijk. De principes van agro-ecologie vind je terug in verschillende vormen van landbouw. Als voorbeelden noemt hij regeneratieve landbouw, natuurinclusieve landbouw, biologische landbouw en agroforestry.

Tittonell geeft, net als van der Horst, aan dat natuur en landbouw vaak onterecht als tegenovergestelden worden behandeld. “We moeten beide hebben, omdat we kunnen profiteren van de natuur." De natuur kan de landbouw aandrijven. Bij agroforestry moeten we loskomen van het idee dat een homogeen landschap de enige manier is om landbouw te bedrijven. Op een perceel worden bijvoorbeeld bomen en gewassen geteeld.

Voordelen en uitdagingen

Agroforestry levert een aantal belangrijke ecosysteemdiensten want bomen hebben een belangrijke invloed op de bodem, het klimaat en de biodiversiteit. Bij het bemesten van de gewassen, verdwijnt een deel van de meststoffen in de bodem. Deze kunnen door bomen met diepe wortels gebruikt worden. Hierdoor spoelt er minder nitraat uit. De afvallende bladeren van de bomen voeden vervolgens de gewassen. Daarnaast is het aantal natuurlijke vijanden van ziekten en plagen groter, waardoor je minder ziektes hebt.

Toch zijn er ook nog grote uitdagingen. Zo zijn er bij deze vorm van landbouw zijn hoge investeringskosten aan het begin in relatie tot de lange termijn waarop geoogst kan worden. Het duurt jaren voordat een boom productief is. Ook is het belangrijk om het juiste plantmateriaal aan te schaffen. Een goede planning is erg belangrijk. De bomen blijven immers voor een lange tijd staan en kunnen niet gemakkelijk verplaatst worden. Daarnaast liggen er uitdagingen in de mechanisatie en de wet- en regelgeving in Nederland.

Noten als eiwitbron

Op de Kwaalburgse Hoeve worden noten geteeld die, net als vlees en peulvruchten, als eiwitbron voor de mens gebruikt kunnen worden. Noten passen volgens van der Horst goed in een gebalanceerd dieet. Consumenten zouden op een andere manier naar voedsel moeten kijken en het op waarde schatten. Ook Pablo Tittonell geeft aan dat de consument met kleine veranderingen in het consumptiepatroon kan bijdragen aan de manier waarop voedsel wordt gemaakt en gedistribueerd.
Tittonell komt in iedere aflevering van de documentaireserie aan het woord. De verdere afleveringen gaan over andere vormen van plantaardige eiwitbronnen van Nederlandse bodem.