Burgerwetenschap brengt waterkwaliteit in beeld
Onderwerp
waterkwaliteit, burgerwetenschap, kaderrichtlijn water
Interessant voor
(burger)onderzoekers
Na een korte introductiecursus gaan 772 burgeronderzoekers op pad om met elkaar op bijna 3300 locaties de waterkwaliteit te onderzoeken. Ze scoren de plantenbedekking, de helderheid, inventariseren waterdieren en verzamelen nutriëntenmonsters. Burgeronderzoek werkt voor een onderzoek als ‘Vang de watermonsters’ goed omdat kleine wateren dicht in de omgeving van mensen zijn.
Zorgen over ecologische toestand kleine wateren
Uit de resultaten van ‘Vang de watermonsters’ blijkt dat maar 22 procent van de onderzochte kleinere wateren in Nederland in een goede ecologische toestand verkeert. Een goede ecologische toestand laat helder water zien zonder te veel voedingsstoffen en met voldoende onderwaterplanten die een leefomgeving vormen voor andere organismen.
De helft van de onderzochte wateren laten een signaal van toename aan voedingsstoffen (eutrofiëring) zien, zoals troebel water, kroos of algen. Eén derde van de wateren is helder, maar bevat te weinig planten. Deze ecosystemen worden niet verstoord door een overmaat aan voedingsstoffen, maar bijvoorbeeld door begrazing, bestrijdingsmiddelen of andere vervuilende stoffen.
De resultaten pleiten voor een integrale aanpak van de ecologische waterkwaliteit, aldus de onderzoekers. Als alleen ingezet wordt op vermindering van uitspoeling achten zij het aannemelijk dat de waterkwaliteit niet verbeterd, omdat eutrofiëring niet het enige probleem is.
Kracht burgerwetenschap is grootschaligheid
Er zijn verschillende redenen te noemen waarom burgerwetenschap zo goed werkt. In het rapport van ‘Vang de watermonsters’ stellen de onderzoekers dat burgerwetenschap een manier is om mensen te betrekken bij de waterkwaliteit. Ook zorgt het voor gedeeld eigenaarschap van resultaten.
In het populair-wetenschappelijk tijdschrift Quest vertelt bioloog Arnold van Vliet van Wageningen University & Research over het grote voordeel van burgerwetenschap: grootschaligheid. Van Vliet is gespecialiseerd in het opzetten van citizen science-netwerken. “Je hebt veel meer ogen, kunt door het hele land gegevens verzamelen. Ook op plekken waar je als wetenschapper zelf niet gemakkelijk komt.”
Voor het project ‘Schone rivieren’ onderzocht Universiteit Leiden de motivatie en betrokkenheid van de burgeronderzoekers. Zowel vooraf als achteraf zijn vrijwilligers bevraagd. Uit de vragenlijst achteraf blijkt dat deelnemers zich nuttig hebben gevoeld, veel geleerd hebben en dat ze het gevoel hebben een bijdrage te hebben geleverd aan wetenschappelijk onderzoek.
Burgerwetenschap betrouwbaar?
In 2021 deed Wageningen University & Research onderzoek naar de betrouwbaarheid van gegevens die worden verzameld door citizen scientists van ‘Schone rivieren’. Getrainde rivieronderzoekers inventariseren aan de hand van het River-OSCAR protocol het rivierfafval. Dit protocol wordt al meer dan 20 jaar gebruikt in 11 landen om strandafval te inventariseren. De conclusie van het onderzoek was dat de consistentie en nauwkeurigheid van de getrainde citizen scientists vergelijkbaar is met referentiemetingen van Stichting De Noordzee.
Ook citizen science specialist Arnold van Vliet van Wageningen University & Research is overtuigd van de betrouwbaarheid van burgers als onderzoekers. “Natuurlijk wordt er weleens een foutje gemaakt. Maar dat wordt ruimschoots goedgemaakt door de grote hoeveelheid data die we zo verzamelen. Eventuele fouten vallen weg door de kracht van de grote getallen.”