Dalende concentraties meststoffen, toch is waterkwaliteit onvoldoende

De Europese Nitraatrichtlijn, die sinds 1991 van kracht is, schrijft voor dat alle Europese lidstaten moeten zorgen dat de waterkwaliteit verbetert door te voorkomen dat meststoffen uit de landbouw het water verontreinigen. In die richtlijn staat ook dat de lidstaten elke vier jaar een verslag bij de Europese Commissie moeten indienen over de waterverontreiniging door nitraten. Het meest recente rapport 'Landbouwpraktijk en waterkwaliteit in Nederland; toestand (2012-2014) en trend (1992-2014)' verscheen afgelopen jaar.

Verbetering

Uit dat rapport blijkt dat het de goede kant op gaat. Tussen 1992 en 2012 is het verschil tussen de aan- en afvoer van stikstof naar en van landbouwbedrijven - het stikstofoverschot - gehalveerd. En het fosfaatoverschot is nagenoeg verdwenen. De nitraatconcentraties in het water op landbouwbedrijven zijn gedaald en de kwaliteit van het oppervlaktewater is verbeterd.

Maar het gaat niet helemaal goed. De verbetering ten opzichte van de vorige periode (2008-2010) zijn maar beperkt. De nitraatconcentraties op zand-, klei- en veenregio nemen sinds 2012 zelfs toe, al zijn de concentraties nog wel lager dan de perioden ervoor. En de omvang van de veestapel is ten opzichte van de vorige periode gegroeid. In 2015 is het fosfaatplafond zelfs weer overschreden, meldt het RIVM in een bericht. Dit plafond is een voorwaarde die de EU stelt voor het het verkrijgen van derogatie.

Normen

Ondanks de positieve trend, de verminderde vervuiling en de lagere concentraties stikstof en fosfaat in het oppervlaktewater, is het water nog niet schoon genoeg. De gewenste normen, zoals beschreven in de Kaderrichtlijn Water, zal ondanks de inspanningen op veel plaatsen niet bereikt worden, meldt het rapport.

Prikkels

De verbeteringen in de waterkwaliteit zijn voornamelijk een gevolg van maatregelen die Nederland als uitwerking van de Europese Nitraatrichtlijn heeft genomen. Nederland zou ook andere maatregelen kunnen nemen, blijkt uit het rapport 'Financiële prikkels in de landbouw voor verbetering van de waterkwaliteit'. Onderzoekers van Wageningen Economic Research verkenden in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu mogelijkheden om ondernemers te prikkelen vervuiling terug te dringen.

Financiële prikkels kunnen helpen, waarbij de onderzoekers een combinatie van subsidies, heffingen en boetes noemen. Ondernemers zullen meer moeite doen heffingen te voorkomen dan om bonussen of premies te ontvangen. Maar er zijn meer mogelijkheden. Educatie kan ook bijdragen. Opgemerkt wordt dat regelgeving zeer effectief is gebleken bij het terugdringen van emissies.

(Bron foto: Shutterstock)