Drinkwater wordt schaars, waarom waterbesparing dringend nodig is

Met een overmatig drinkwatergebruik in Nederland, een groeiende bevolking en een stijgende lijn in het zakelijke drinkwaterverbruik, is het duidelijk dat Nederland in de toekomst meer drinkwater nodig gaat hebben. De grenzen zijn nu al in zicht. In de afgelopen jaren zijn bijvoorbeeld al meerdere zakelijke aanvragen voor drinkwatervoorziening geweigerd, omdat drinkwaterbedrijven nu al hun vergunde capaciteit niet verder mogen benutten.

De noodzaak voor waterbesparing, alternatieve bronnen en innovaties is dan ook groter dan ooit. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft daarom het Nationaal Plan van Aanpak Drinkwaterbesparing opgesteld. Dit plan bevat ambitieuze doelen. Het rapport Drinkwater onder druk van de Algemene Rekenkamer plaatst echter kritische kanttekeningen bij de haalbaarheid ervan. 

Nationaal Plan van Aanpak Drinkwaterbesparing 

Het plan formuleert vier hoofddoelen: 

1. Het huishoudelijk drinkwatergebruik per persoon terugbrengen naar 100 liter per dag in 2035 (nu is dit gemiddeld 125 liter).
2. Waterbewust bouwen is in 2035 de norm en heeft zijn waarde bewezen.
3. Het drinkwaterverbruik van zakelijke gebruikers moet in 2035 met 20% zijn afgenomen ten opzichte van 2016-2019.
4. Laagdrempelig gebruik van drinkwater wordt beperkt, zowel bij huishoudens als bedrijven.

Waar komt ons drinkwater vandaan – en waarom dreigt een tekort? 

Drinkwater in Nederland wordt gewonnen uit oppervlaktewater en grondwater, en vrijwel alle beschikbare bronnen zijn momenteel in gebruik. Door klimaatverandering en weersextremen zal de opbrengst van deze bronnen mogelijk dalen. Nederland krijgt te maken met hogere temperaturen, meer verdamping en grotere neerslagtekorten in de zomer, wat leidt tot minder aanvulling van het grondwater. 

In kustgebieden trekt bovendien zout water steeds verder het land in door zeespiegelstijging en een dalend zoetwaterpeil. Hierdoor wordt het grondwater zouter en dus ongeschikt als drinkwaterbron. 

Tegelijkertijd stijgt de vraag naar drinkwater. Denk aan de woningbouwopgave: tot en met 2030 komen er naar verwachting 900.000 extra woningen bij, die allemaal een drinkwateraansluiting nodig hebben. Om aan deze vraag te voldoen, moeten er nieuwe bronnen worden aangeboord, zoals brak grondwater of zeewater. Deze bronnen vragen echter om kostbare zuiveringstechnologieën én aanpassing van wet- en regelgeving. 

Kritische kanttekeningen bij de doelen 

De Algemene Rekenkamer plaatst in het rapport Drinkwater onder druk twijfels bij de haalbaarheid van de gestelde doelen. Zo is het onzeker of consumenten daadwerkelijk zuiniger zullen omgaan met drinkwater: het gevoel van urgentie is bij veel huishoudens nog beperkt aanwezig. Ook is de prijselasticiteit van water laag: een kleine prijsverhoging leidt waarschijnlijk niet tot gedragsverandering. 

Bovendien zijn er technische en juridische obstakels bij de maatregelen waarop het plan inzet. Waterbesparende installaties in woningen, zoals het gebruik van hemelwater voor toiletten, zijn nog weinig toegepast en kostbaar. Ook zou het lang duren voordat deze voorzieningen juridisch verplicht kunnen worden. Tegen de tijd dat ze breed zijn ingevoerd, zijn veel nieuwe woningen al gebouwd zonder deze technieken. 

Advies: zet in op bewustwording en inzicht 

De onderzoekers adviseren om het urgentiegevoel bij huishoudens en bedrijven te vergroten, om zo gedragsverandering op gang te brengen. Ook is er behoefte aan meer inzicht in het drinkwatergebruik van bedrijven, zodat gericht beleid mogelijk wordt. 

Zelf aan de slag: tips voor waterbesparing 

Wil je zelf bijdragen aan waterbesparing? Milieu Centraal geeft de volgende praktische tips:

1. Wees bewust van je watergebruik en gebruik drinkwater spaarzaam.
2. Controleer regelmatig je leidingen en kranen op lekkages.
3. Douche maximaal vijf minuten.
4. Douche minder vaak.
5. Gebruik een waterbesparende douchekop.
6. Verklein de stortbak van je toilet.
7. Was kleding alleen als het echt nodig is.
8. Gebruik de vaatwasser pas als deze vol is en kies het eco-programma.
9. Geef je tuin water met opgevangen regenwater. Verschillende gemeenten en waterschappen bieden subsidies aan.
10. Ga je verbouwen of bouwen? Houd dan rekening met waterbesparende voorzieningen.