Duurzame landbouw nog ver weg

Biologisch akkerbouwer Meino Smit heeft zich al lange tijd afgevraagd hoe duurzaam de Nederlandse landbouw is. Vakbladen schrijven dat de Nederlands landbouw verduurzaamt, maar onder tussen ziet hij steeds zwaardere machines op het land verschijnen. Hij vroeg zich daarom af hoe het echt zit. Wat is duurzame landbouw? Wat is de impact van de huidige landbouw? Wat moet er gebeuren om landbouw echt duurzaam te maken?

In 2018 verscheen zijn proefschrift 'De duurzaamheid van de Nederlandse landbouw : 1950 – 2015 – 2040'. In twee vakbladartikelen geeft hij zien visie over duurzame landbouw. Vakblad Ekoloand besteedde aandacht aan het onderzoek in het artikel 'Een ongemakkelijke waarheid'. En in vakblad V-focus maakt Smit duidelijk wat zijn visie is in het artikel 'Kringlooplandbouw nog ver weg'.

Fossiele brandstoffen

Duurzaam produceren betekent voor Smit dat goederen en diensten geproduceerd worden met zo weinig mogelijk energie, grondstoffen, landgebruik en het veroorzaken van zo weinig mogelijk negatieve effecten op de omgeving. Omdat het gebruik van fossiele brandstoffen de grootste impact op het milieu heeft, richt Smit zijn aandacht hierop. Voor direct gebruik - diesel in de tractor bijvoorbeeld - gebruikt de landbouw zo'n 4 tot 6% van alle fossiele brandstoffen in Nederland.

Als je indirect gebruik ook meerekent - transport van grondstoffen - dan gaat het om 15% van het energiegebruik. Wil je de landbouw verduurzamen, dan moet het gebruik van fossiele brandstoffen fors terug. Je moet zuiniger omgaan met energie, duurzame energie inzetten of weer gebruik maken van menselijke arbeid, stelt Smit.

Nutriëntenkringloop

Smit keek ook naar het gebruik van meststoffen. Het gebruik van kunstmest heeft een negatieve milieu-impact. Productie kost energie, daarnaast heeft kunstmest een negatieve invloed op de bodemgezondheid. Uit berekeningen blijkt dat de fabricage van kunstmest wel veel efficiënter is geworden. In 1980 werd daarvoor 29,6 petajoule aan energie gebruikt, in 2015 was dat nog maar 11,1 petajoule. Maar je kunt ook zonder kunstmest, stelt hij. In de biologische akkerbouw wordt geen kunstmest gebruikt.

Veel nutriënten verdwijnen uit het land met het geoogst product via de voedselketen in riool of zuiveringsslib. Wil je de nutriëntenkringloop sluiten, dan zou je toe moeten naar een systeem waarin je de reststromen van organisch materiaal weer gebruikt voor bemesting. Maar lastig is dat je dan ook residuen van medicijnen en andere schadelijke stoffen op het land brengt.

Klimaatdoelstellingen

Wil Nederland aan de klimaatdoelstellingen voldoen, dan zouden we in 2050 95% minder broeikasgassen moeten uitstoten. Smit heeft in zijn studie berekend wat dat betekent voor de landbouw. Kun je dan Nederland nog voeden uitgaande van de voedingsadviezen van de Gezondheidsraad? Hij denkt dat dat niet mogelijk is. Er zijn te veel mensen, of er is te weinig landbouwgrond. Maar zou je de dierlijke productie halveren dan kan het wel.

Belangrijk is dat het gebruik van fossiele energie fors terug moet: met 90%. Je kunt het huidige energiegebruik niet volhouden, stelt hij, ook niet als we overstappen op duurzame energiebronnen als windmolens of zonne-energie. Dat betekent dat landbouwbedrijven meer menskracht moet gebruiken. Hij heeft berekend dat je voor een landbouwbedrijf met een gemiddelde grootte van 10,5 ha drie volledige arbeidskrachten nodig hebt.

Niet alleen voor de landbouw betekent dit een forse verandering, ook voor de maatschappij. We zullen een groter deel van ons inkomen moeten besteden aan voeding, kleding of onderdak. Er is minder ruimte voor luxe.

De artikelen in V-focus zijn niet vrij toegankelijk. Om ze te kunnen lezen, kun je een gratis account op V-focus aanmaken.

(Bron foto: Shutterstock)