Ecosystemen herstellen via verwildering van gebieden

De bevindingen van de wetenschappers zijn gebundeld in het boek Rewilding in Nederland. Daarin staan een aantal offensieve strategieën beschreven van natuur- en milieubescherming. Het boek, geschreven in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, is dit voorjaar aangeboden aan de Tweede Kamer.

Een van de vraagstukken die aan bod komt, is of er in Nederland wel plek is voor verwildering. Het antwoord is volmondig “ja”. ‘Dit boek laat een enorme verscheidenheid aan rewildingvormen en -initiatieven zien; van stadsbalkon tot landschap, van jong tot oud, van stuifzand tot wolf, stapsgewijze verandering en echt langere processen van hervorming’, zegt Koen Arts, onderzoeker en docent bij WUR.

Ruimte voor de rivier

Naast de wens om de Ecologische Hoofdstructuur te voltooien, is het programma Ruimte voor de Rivier onderdeel van rewilding; met grootschalige natuurontwikkeling in de uiterwaarden van de grote rivieren. Nederland vervult volgens de wetenschappers een voortrekkersrol in de Europese ontwikkelingen op het gebied van het herstel van ecosystemen.

In het boek staat tien Nederlandse voorbeelden beschreven. Van het bescheiden Stadsnatuurreservaat in het Rotterdamse museumpark, het initiatief Sumowala om natuurrecreatie in Nederland uit te breiden tot de groeiende populatie Nederlandse zeearenden en de ontwikkeling van de ‘Marker Wadden’.

De wetenschappers focussen zich op de relaties tussen mens en natuur. ‘Door rewilding is Nederland weer pionier in natuurontwikkeling, niet alleen in ecologisch, maar ook in maatschappelijk opzicht.’ Van huis uit is natuurbescherming in Nederland een "conservatieve bezigheid", schrijft rewilding-professor Liesbeth Bakker, verbonden aan WUR en NIOO. ‘Vaak draait het om schadebeperking bij wat de mens heeft aangericht. Bij rewilding gaat dat anders. Daar kijk je juist vooruit.’

Veel kansen

Volgens Arjen Buijs van WUR liggen er in Nederland veel kansen voor verwildering. Buijs onderzoekt de samenwerking tussen burgers, natuurorganisaties en overheden in hun zoektocht naar bescherming van biodiversiteit met ruimte voor natuurervaringen. Buijs: ‘In een verstedelijkt land als Nederland hebben mensen veel behoefte aan authentieke natuurervaringen, bijvoorbeeld in verwilderde natuur. De grote uitdagingen die er zijn rond duurzaamheid, stikstof en ruimtelijke planning bieden op veel plekken juist kansen voor rewilding.’

Als voorbeelden noemt hij de gebieden langs de grote rivieren, het veenweidegebied en de hogere zandgronden. ‘Het leuke is dat rewilding ook in de stad spannende natuurervaringen mogelijk maakt, bijvoorbeeld door watervalletjes en verticale bossen op hoogbouw of door kleine stukjes groen te verwilderen.’

Keerzijde ‘nieuw wild’

Boeren en tuinders wijzen op de keerzijde van rewilding, zoals de aanwezigheid van ‘nieuw wild’. Zo houdt de terugkeer van de wolf de gemoederen flink bezig, omdat met enige regelmaat schapen of ander landbouwhuisdieren te grazen worden genomen.

In Limburg zorgt met name de bever voor overlast, doordat waterlopen niet meer goed functioneren. Het leidt tot schade aan gewassen en infrastructuur. De bever is in 1998 opnieuw geïntroduceerd en op dit moment zijn er duizenden aantallen in bijna alle provincies. Ook wilde zwijnen rukken op en daarmee de dreiging van de verspreiding van dierziektes, zoals de Afrikaanse Varkenspest.