Eén loket voor beloning van maatschappelijke diensten

Salland ligt tussen rivier de IJssel en Nationaal Park Sallandse Heuvelrug. Het gebied staat bekend om de vele landgoederen en een diversiteit aan boerenbedrijven, met name melkveehouders. Salland kent vooral zandgronden en mede door het snel afvoeren van regenwater is de regio gevoelig voor droogte. Net als op tal van plekken in ons land staat de biodiversiteit onder druk, en is het eeuwenoude coulisselandschap met hagen en houtwallen op veel plekken verdwenen.

Drie Sallandse gemeentes – Deventer, Olst-Wijhe en Raalte – stelden in 2008 een landschapsontwikkelingsplan op, om de kwaliteit van het landschap te verbeteren. Het vormde de basis voor een gemeenschappelijk bestemmingsplan voor het buitengebied. In 2022 sloegen boeren- en natuurorganisaties met de gemeenten en andere Sallandse partijen de handen ineen met de oprichting van een loket voor de beloning van alle maatschappelijke diensten: Salland Loont.

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

“Voor een toekomstbestendig landelijke gebied zijn we gezamenlijk verantwoordelijk en in dat denken lopen wij in Salland voorop”, zegt Gerke Brouwer, projectleider bij Landschap Overijssel. “Zo beseffen boeren en natuurorganisaties dat ze elkaar nodig hebben als antwoord op de grote opgaven op het gebied van onder andere stikstof, klimaat, water, landschap en biodiversiteit. Veel boeren willen hier graag hun nek uitsteken en maatregelen nemen. Ze zeggen: “regel het geld maar, dan gaan wij het wel goed besteden.”

Het idee van een loket met fonds leeft al een tijdje, weet Brouwer. Voor elke maatschappelijke dienst zijn op dit moment een of soms meerdere regelingen die weer ondergebracht zijn bij een of meerdere partijen. “We zien een spaghetti aan loketten waar boeren en andere grondeigenaren zich kunnen melden. Het is bureaucratisch en dat frustreert grondeigenaren. Het is een vergezicht, maar we willen graag één loket waar alle regelingen samenkomen. En waar je als grondeigenaar aan kunt kloppen.”

Landschapsherstel

De bedoeling is dat grondeigenaren op hun eigen land maatregelen nemen voor biodiversiteit en landschapsherstel. Dat kan bijvoorbeeld door het verbeteren van de bodem, weidevogelbeheer, aanleg van bos of poelen, landschapsbeheer of een natuurinclusieve agrarische bedrijfsvoering. “We vinden dat met name boeren een verdienmodel moeten kunnen realiseren en dat gaat verder dan het vergoeden van de onkosten voor bijvoorbeeld plantmateriaal of graafwerkzaamheden. Dat kunnen we bereiken door verschillende bestaande regelingen voor boeren te stapelen.”
Brouwer vervolgt: “We stellen gezamenlijk een beheerplan op, zetten de afspraken in een contract en controleren of alles goed wordt uitgevoerd. Belangrijk is dat we voor de lange termijn geld vrij kunnen maken. Veel initiatieven komen moeizaam van de grond, omdat na enkele jaren de geldkraan weer dichtgaat. Daarnaast krijgen we van boeren en andere betrokkenen te horen dat we de organisatie simpel moeten houden en dat kan met één aanspreekpunt.”

Motiveren en belemmeren

Op basis van berekeningen van Salland Loont is een gemiddelde beloning van 20.000 euro per jaar voor de meeste boeren aantrekkelijk genoeg om de stap te maken naar doeltreffende maatregelen voor biodiversiteit en landschapsherstel. Op dit moment is iets minder dan een miljoen euro beschikbaar voor beloningen aan Sallandse boeren. De verwachting is dat dit bedrag, mede door nieuwe GLB-gelden en overheidsinitiatieven om de stikstofcrisis aan te pakken kan vertienvoudigen. Vooruitlopend op de ontwikkelingen is de pilot Motiverend belonen in Salland van start gegaan. Daarbinnen werken verschillende partijen samen om te onderzoeken wat boeren motiveert én belemmert om natuurdoelen uit het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) te realiseren. Het gaat daarbij om doelstellingen zoals 10 procent groenblauwe dooradering van landbouwgebied, het halveren van de stikstofuitstoot, al het gebruikte energie duurzaam opwekken en voldoen aan de Kaderrichtlijn Water en de Nitraatrichtlijn.

Voorbereid op de toekomst

Salland Loont werkt nu met alle gebiedspartijen aan het opzetten van een werkorganisatie, waarbij gekeken wordt naar afspraken over vergoedingen en de rolverdeling van de betrokken organisaties . “Ook hebben we een bestuur nodig”, vervolgt Brouwer. “We willen buiten de directe invloedssfeer van de politiek staan om langjarige beloningen te kunnen garanderen. We zijn dus een onafhankelijke organisatie en willen ook eind dit jaar geld ophalen bij het bedrijfsleven. We hebben het vertrouwen nodig van zowel de overheid als de bedrijven die willen verduurzamen dat het geld goed besteed wordt.”
Welke maatschappelijke diensten nodig zijn in een gebied is deels een kwestie van vraag en aanbod en dat ontwikkelt zich in de tijd. Veel Sallandse boeren zijn enthousiast om aan de slag te gaan, maar ook bezorgd over de toekomst. Die toekomst is onzeker, weet Brouwer, maar Salland Loont wordt opgezet om voorbereid te zijn op de opgaven die komen gaan.

Werkplaats Netwerk Platteland 'Verbonden veerkrachtige landbouw, de toekomst van de boer' 

Twee keer per jaar organiseert regieorganisatie GLB een werkplaats Netwerk Platteland, waar ondernemers zoals die van BEEdivers hun kennis en ervaring delen. Op 15 november 2024 vindt de vierde editie van de Werkplaats Netwerk Platteland plaats met het thema: ‘Verbonden veerkrachtige landbouw, de toekomst van de boer’. Agrarische ondernemers gaan met elkaar in gesprek over veerkrachtige landbouw. Er zijn interactieve sessies over onder meer regeneratieve landbouw en circulaire verdienmodellen, en je kunt een bezoek brengen aan De Maashoeve. Dit is dé kans om kennis te delen, experts te ontmoeten en te netwerken met vakgenoten. Meer informatie en de mogelijkheid om aan te melden vind je op de website van Netwerk Platteland.