Effecten stikstofdepositie op natuur
Het lijkt er op dat de effecten van stikstof op de natuur serieus genomen worden nu de overheid maatregelen heeft aangekondigd aan om de stikstofdepositie te verminderen, schrijft Vakblad Natuur Bos en Landschap. Maar het vakblad ziet ook dat er nog steeds discussie is over de noodzaak om die stikstofdepositie te verminderen. Opponenten komen met het argument dat planten stikstof gewoon nodig hebben om te groeien. Stichting Agrifacts bijvoorbeeld betoogt dat de veranderingen in de natuur normaal is. In het artikel 'Wat doet een te veel aan stikstof in onze natuur?' heeft het vakblad feiten op een rij gezet.
Verzurende werking
Het artikel opent met een infographic die in beeld brengt hoe stikstof op vegetatie, bodemleven en de voedselketen inwerkt. Vooral voedselarme ecosystemen zijn gevoelig voor een te veel aan stikstof, zo legt het vakblad uit. Voor elk ecosysteem is vastgelegd wat de kritische depositiewaarde voor stikstof is. Wanneer die waarde wordt overschreden, ondervindt de natuur blijvende schade. Voor veel natuurgebieden zoals bos, heide, schrale graslanden, zandverstuivingen en vennen is die depositie nu veel te hoog. De stikstofdepositie is sinds 1990 wel gedaald, maar sinds 2000 dalen de concentraties van ammoniak niet meer. In de periode 2005-2018 zijn deze zelfs licht gestegen.
De depositie van stikstof in de vorm van stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH₃) heeft op verschillende manieren een negatief effect op de natuur. Zo is er een verzurende werking op de bodem. Stikstofdioxide (NO₂) kan met water reageren waardoor het verzurende salpeterzuur ontstaat. En ammoniak kan in de bodem met zuurstof reageren waardoor verzurende waterstofionen vrijkomen. Door die verzurende werking vindt er een snellere verwering plaats van mineralen en humus in de bodem. Mineralen spoelen vervolgens weg, wat een ingrijpende effect kan hebben op het bodemleven.
Verandering vegetatie
Die verzuring heeft bijvoorbeeld een ongunstig effect op veel mycorrhiza-schimmels, schimmels die in symbiose leven met bomen. Ze zorgen dat bomen ook in droge en voedselarme situaties over voldoende voedsel en nutriënten kunnen beschikken. Door de verzuring - en het negatief effect op mycorrhiza's - worden bomen gevoeliger voor verstoringen in de nutriëntenbalans, waardoor ze vatbaarder worden voor ziekten en plagen.
Een ander effect van stikstof is het effect op de verandering in de samenstelling van de vegetatie. Stikstof is een belangrijke voedingsstof voor planten. Het is een bouwstof voor eiwitten en DNA. Omdat sommige planten meer sikstof nodig hebben dan andere, reageren ze ook anders bij een een overmaat aan stikstof. Ze groeien beter en verdrukken andere soorten. Dat geldt bijvoorbeeld voor bramen en brandnetels. Doordat sommige soorten verdrukt worden, hebben ook insecten en andere soorten die van deze planten afhankelijk zijn het moeilijk.
Daarnaast zal een overmaat aan stikstof ook de samenstelling van het blad veranderen, wat doorwerkt op insecten: ze zullen verzwakken. Dat heeft weer gevolgen voor andere dieren in de voedselketen: vogels, kleine zoogdieren en uiteindelijk roofdieren. De verzurende werking heeft bovendien een negatief effect op de beschikbaarheid van kalk. Het is een verklaring waarom er de laatste jaren steeds vaker jonge mezen gevonden worden met gebroken pootjes.
Maatregelen
Om de negatieve effecten van een stikstofovermaat op de natuur te beperken zou het goed zijn dat de stikstofemissie uit industrie, verkeer en landbouw omlaag gaat. Daarnaast nemen natuurbeheerders maatregelen om het teveel aan stikstof af te voeren: door afplaggen bijvoorbeeld. Daarnaast pogen de beheerders het door de verzuring ontstane verlies aan andere mineralen te compenseren door de toediening van steenmeel.
De stichting Agrifacts, die publicaties of onderzoeksrapportages over land- en tuinbouw toetst, ontkent niet dat stikstof een negatief effect heeft in natuurgebieden op arme zandgronden. Toename van stikstof zorgt ervoor dat planten op deze schrale gronden overwoekerd worden door stikstof. Maar, zo stelt de stichting in een bericht, de natuurgebieden op de stikstofarme zand- en heidegronden zijn in het verleden door menselijk handelen ontstaan. Ook wanneer er geen stikstofuitstoot zou zijn door menselijk handelen, dan zou en stikstofdepositie blijven plaatsvinden waardoor deze terreinen verbossen.
(Bron foto: tonveldhuizen via Pixabay)