Nieuws

Emissie ontwormings­middelen beperken in natuurgebieden

Rundvee in natuur
Bron foto: Eddy Teenstra, WUR
Samenvatting
  • Onderwerp
    Ontwormingsmiddelen
  • Interessant voor
    Melkveehouders, terreinbeheerders
Bekijk de bronnen
Uitspoeling van resten van ontwormingsmiddelen vormen een risico voor het oppervlaktewater. Praktische maatregelen voor rundveehouders om emissie van ontwormingsmiddelen naar oppervlaktewater in natuurgebieden te voorkomen, zijn er wel. Dat zijn veelal al bekende maatregelen. Gedegen informatie over aanvullende maatregelen ontbreekt, maar het voeren van kruiden en het monitoren van de wormendruk biedt kansen.

Sommige diergeneesmiddelen die in de veehouderij gebruikt worden, zorgen voor kwaliteitsvermindering van het oppervlaktewater. Dit geldt vooral voor antiparasitaire middelen. In het rapport Emissiebeperking van ontwormingsmiddelen bij rundvee op natuurgronden zijn maatregelen verzameld die bruikbaar zijn voor veehouders, dierenartsen en terreinbeheerders.

Het rapport is geschreven binnen het project Diergeneesmiddelen van de Kennisimpuls Waterkwaliteit. In de Kennisimpuls werken Rijk, provincies, waterschappen, drinkwaterbedrijven en kennisinstituten aan meer inzicht in de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater.

Preventieve maatregelen

Veel winst is al te halen uit bekende preventieve maatregelen. Denk hierbij aan zorgen voor een goede conditie bij de dieren, kiezen voor een robuust ras en het inscharen van jongvee op schone percelen. Ook het omweiden van jongvee binnen twee tot drie weken en het zorgen voor een zo laag mogelijke veedichtheid behoort tot bekende maatregelen, net als vaccineren tegen longworm.

Het laat inscharen van kalveren, bijvoorbeeld na 1 juni, en vroeg in het seizoen (bijvoorbeeld september) opstallen lijkt te werken. Op die manier kunnen wormen op het perceel zich maar in een korte periode ontwikkelen.

In het geval van leverbot is het voorkomen van de leverbotslak van belang, een extra uitdaging op natuurgronden die vaak een hoog waterpeil hebben. Het rapport biedt hiervoor geen praktische uitvoerbare oplossingen.

Kruiden met ontwormend effect

Een preventieve maatregel waar recent meer aandacht voor komt, is het voeren van kruiden. Er zijn veehouders die onder andere door het gebruik van preparaten geen ontwormingsmiddelen meer hoeven te gebruiken. Runderen kunnen kruiden op diverse wijzen binnenkrijgen: tijdens het grazen of samen met vers, gemaaid gras. Ook kan dit via hooi en kuilvoer of als preparaat. Er komt steeds meer aanbod in preparaten.

Over het ontwormend effect van kruiden komt steeds meer kennis en ervaring beschikbaar. Zo is bekend dat er diverse kruiden een ontwormend effect hebben, zoals smalle weegbree, cichorei, boerenwormkruid, gewone rolklaver, moerasrolklaver, karwij, salie, kleine duivekervel, zwarte komijn en absintalsem.

Maar er zijn ook nog onduidelijkheden bij het voeren van kruiden. Hoe groot het ontwormende effect van de genoemde kruiden is en waar dat van afhankelijk is, is onbekend.

Infectiedruk rund

Binnen een pakket aan preventieve maatregelen is monitoring van de wormendruk essentieel. Helaas gebeurt dit in de praktijk nog weinig, terwijl daar winst is te behalen.

Door monitoring van het aantal getelde eieren per gram (EPG) in verse mest kan een wormenstrategie worden bepaald, in overleg met de veearts. Door effectieve inzet van antiparasitaire middelen, dus een behandeling niet uit te voeren of uit te stellen, zal minder van de middelen uitspoelen.

De monstername en analyse kan uitgevoerd worden door een dierenarts of door de veehouder en een laboratorium. Voor melkkoeien is monitoring ook mogelijk via bloed- en tankmelkonderzoek.

Curatieve maatregelen

Bij de toepassing van ontwormingsmiddelen is het van belang om op een aantal zaken te letten om uitspoeling zoveel mogelijk te voorkomen. Allereerst is het belangrijk om de juiste dosering te verstrekken. Ook de toedieningsmethode heeft invloed op de mogelijke emissie. Toediening via injectie en drench hebben de voorkeur, omdat hierbij de kans op emissie zo klein mogelijk is. Om resistentie te voorkomen hoeft bij deze toedieningsmethoden maximaal 90-95% van de kudde te worden ontwormd.

Middelkeuze

Ook de keuze voor een bepaald middel kan van invloed zijn op het milieueffect, maar harde informatie hierover ontbreekt. De gebruiker kan een idee krijgen van het risico van een middel door op de bijsluiter te kijken naar de wachttijden voor melk en vlees. Het is te verwachten dat middelen met een langere wachttijd in het algemeen een groter risico vormen voor de menselijke gezondheid. Maar deze aanwijzing geeft geen sluitende informatie over de risico’s van het middel voor het milieu.

Lange mestopslag

Mest die vervuild kan zijn met resten van ontwormingsmiddelen moet voldoende lang worden opgeslagen voordat het wordt aangewend op natuurgronden. Het is echter onbekend hoe lang dit moet om emissie uit te sluiten. Een andere optie is om de vaste mest van behandeld jongvee apart op te slaan, wanneer alleen deze groep behandeld wordt.

Bronnen

(1)