Feiten over fipronil in eieren

Fipronil is een insecticide dat in diergeneeskundige producten gebruikt wordt om vlooien, mijten en teken te bestrijden. Daarnaast is het middel als gewasbeschermingsmiddel toegelaten voor zaadbehandeling. In Nederland is er een middel voor dit doel toegelaten, meldt het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CTGB). Je kunt het gebruiken om bepaalde plantenzaden te beschermen tegen aantasting door insecten. Daarnaast is er een gelachtig middel dat professionele ongediertebestrijders mogen gebruiken om in kieren aan te brengen ter bestrijding van kakkerlakken.

Een toelating voor fipronil om bloedluis in stallen te bestrijden is er niet. Je mag fipronil niet gebruiken bij dieren die bestemd zijn voor de voedselketen, zoals kippen. De ontsmetting zoals door het Barneveldse bedrijf is toegepast, had dus niet gemogen volgens de Nederlandse wetgeving. En ook het middel Dega16, dat door het bedrijf is gebruikt, was niet toegestaan, aldus het CTGB.  

Maatregelen

Toch is dit wel gebeurd. Vanaf 1 januari 2017 blijken zo'n 180 leghenbedrijven, opfokbedrijven en vermeerderingsbedrijven behandeld te zijn met dit middel, schrijven minister Edith Schippers en staatssecretaris Martijn van Dam in een Kamerbrief van 3 augustus. De bewindsvoerders leggen in die Kamerbrief uit wat er aan de hand is, en welke maatregelen genomen zijn. Nadat stallen ontsmet zijn met dit middel, kunnen de leghennen de stof fipronil opnemen. De stof kun je - wanneer de concentratie hoog genoeg is - terugvinden in de eieren. Om te voorkomen dat zulke eieren in de winkelschappen belanden, zijn die bedrijven geblokkeerd. Onderzoek moest duidelijk maken wat er precies aan de hand is.

Residugehalte

De eieren van de in totaal 180 verdachte bedrijven - het betreft ongeveer 20% van de Nederlandse eierproducerende sector - zijn onderzocht. Bij een groot deel van de bedrijven (138 bedrijven) konden onderzoekers van RIKILT fipronil in de eieren aantonen in gehaltes die hoger liggen dan de de maximale residugehalte of MRL, een Europese norm. Die norm is 0,005 mg/kg ei. Het Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL) heeft gezorgd dat die eieren uit de schappen van de winkels zijn gehaald. Op de site van de NVWA vindt je een lijst met eicodes van eieren die te hoge gehaltes van deze stof bevatten.

Bij een bedrijf werd op zondag 30 juli een zo hoge waarde gevonden dat deze de Acute Referentie Dosis (ARfD). Die ARfD (0,009 mg fipronil per kg lichaamsgewicht, bron NVWA) is een waarde die aangeeft hoeveel een persoon binnen 24 uur binnen mag krijgen zonder dat er gezondheidsrisico's optreden. Een andere norm is de Acceptabele Dagelijkse Inname (ADI). Die norm geeft aan hoeveel je van de stof levenslang elke dag kunt eten zonder risico's te lopen. Die norm is 0,0002 mg/kg lichaamsgewicht. Voor iemand van 60 kilo betekent dit dat je per dag 0,012 mg binnen kunt krijgen zonder enig risico.

Risico

Ondanks de normoverschrijdingen, is het risico voor effecten op de gezondheid niet groot. Zou je het maximum aantal eieren - zoals het Voedingscentrum adviseert - met het hoogste gehalte aan fipronil eten, dan wordt de grenswaarde die voor een kortdurende blootstelling geldt in geringe mate overschreden, aldus het RIVM. Daarbij geldt dat voor alle normen veiligheidsmarges in acht worden genomen. De kans op schade is dus klein. Toch kun je beter het zekere voor het onzekere nemen. De NVWA actualiseert de lijst met eicodes regelmatig en adviseert deze eieren niet te eten (lijst 1) of niet door kinderen te laten eten (lijst 2).

Schade

Uiteindelijk zijn zo'n 200 leghennebedrijven getroffen door de fipronilverontreiniging. De directe schade voor die bedrijven wordt op 16 augustus op circa 16 miljoen euro geschat, zo blijkt uit het rapport 'Eerste indicatie economische gevolgen fipronilaffaire voor de pluimveesector' dat Wageningen Economic Research uitbracht. Afhankelijk van het houderijsysteem varieert de geschatte schade per hen van 1 tot 2 euro. Voor biologische bedrijven is de geschatte schade een stuk hoger: bijna 3 euro per hen. Naast de directe schade die ontstaan is door vertnitiging van de eieren, is er ook indirecte schade door de maatregelen die bedrijven moeten nemen om de fipronilbesmetting weg te nemen. Het rapport meldt een totale schade voor de 200 bedrijven van zo'n 30 tot 35 miljoen euro.

(Bron foto: Shutterstock)