Gebiedsprocessen in overgangsgebieden

Vakblad bos natuur landschap brengt een special over gebiedsprocessen in overgangsgebieden, waarin aandacht is voor beleid, randvoorwaarden en kaders. Ook succesvolle voorbeelden met conclusies, bruikbaar voor andere gebiedsprocessen, komen aan bod. Op de nieuwe kaartfunctie van Groen Kennisnet zijn meer voorbeeldprojecten te vinden.

Het themanummer schetst een breed beeld. Het gaat van informatie over de beleidscontext waarbinnen de maatregelen in overgangsgebieden plaatsvinden tot de frisse, creatieve blik van jonge professionals op gebiedsprocessen. En er zijn artikelen die suggesties geven voor aanpak van gebiedsprocessen, zoals de oproep van Staatsbosbeheer om ook de recreatieve sector mee te nemen. Of het maken van een gebiedsbiografie en een nuttige handreiking uit een programma van het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.

Overgangsgebied: wat en hoe?

Betrokken partijen als landbouworganisaties en natuurorganisaties hebben nogal eens een verschillend beeld bij een overgangsgebied. Daarom nodigden het ministerie van LNV en het Interprovinciaal Overleg (IPO) betrokkenen met verschillende achtergronden uit voor een werkgroep. Samen formuleerden zij wat deze gebieden eigenlijk zijn en hoe deze gebieden gebruikt kunnen worden. Dat leidde tot een definitie, uitgangspunten en een stappenplan waar gebiedspartijen mee aan het werk kunnen. Ook formuleerde de werkgroep 10 tips, die volgden uit een analyse van gebiedsprocessen en bezoeken aan verschillende van deze gebieden.

Succes in de Ooijpolder

In de Ooijpolder werken agrariërs, natuurbeschermers, beleidsmakers en burgers al langere tijd succesvol samen aan behoud van de regionale biodiversiteit. De Ooijpolder ligt vlakbij Nijmegen en is onderdeel van het Natura2000-gebied Gelderse Poort. Hier werden na lange tijd van voorbereidingen in vijf jaar tijd ruim 45 kilometer aan boerenlandpaden en landschapselementen toegevoegd. Ecologisch onderzoek laat zien dat er sindsdien een toename is van flora en fauna.

De samenwerking in de Ooijpolder kwam er niet zomaar, daar was geduld van alle belanghebbenden voor nodig. Andere succesfactoren? Een lerende houding, flexibiliteit, doorlopend communiceren en de bereidheid om in gesprek te gaan met anderen met een ander perspectief. Ook moeten de maatregelen aansluiten bij de dagelijkse agrarische bedrijfsvoering met een passende beloning voor de boeren. 

Watermaatregelen geven robuustere natuur

Waterschap Aa en Maas is op twee plekken in Noord-Brabantse natuur aan de slag gegaan met waterverbeteringen. Het ene project was in het overgangsgebied tussen de twee Natura2000-gebieden De Groote Peel en Deurnese Peel/Leegeveld. Daar is een compartimentering met kades aangebracht, waardoor water wordt vastgehouden in het gebied en tegelijkertijd wateroverlast voor de nabijgelegen landbouwgronden beperkt wordt. In het gebied Vlijmens Ven is op ruim 100 ha de bovenlaag afgegraven en gebruikt voor kades voor waterberging. Op de afgegraven, schrale ondergrond is blauwgrasland ontstaan. Bij beide projecten profiteert de natuur, concludeert het waterschap. Er is sprake van systeemherstel en robuustere natuur.

Denk ook eens aan… 

Andere artikelen in het themanummer bieden uiteenlopende adviezen voor gebiedsprocessen. Binnen het programma Mooi Nederland van het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening zijn handreikingen ontwikkeld die ook bruikbaar zijn binnen gebiedsprocessen.

Gebiedsprocessen in overgangsgebieden zijn complex, friskijkers zijn nodig. Daarom nodigde het ministerie van LNV jonge professionals uit om mee te denken. Hun creativiteit leidde tot toekomstperspectieven voor 6 gebiedsprocessen die al lopen. Vertegenwoordigers van deze gebiedsprocessen ontvingen met deze toekomstperspectieven extra inspiratie.

Vergeet ook de recreatieve sector bij het ontwerpen van overgangsgebieden niet, is de oproep van Staatsbosbeheer. De recreant is een belangrijke gebruiker van overgangsgebieden. Door buiten gebaande paden te denken en de beschikbare ruimte voor meerdere doeleinden te gebruiken, voorkom je nog meer druk op gebruik van ruimte in overgangsgebied.

Gebiedsbiografie is nuttig

Terugkijken hoe een gebied is ontstaan voordat je de toekomst van het gebied gaat ontwerpen, blijkt enorm nuttig. Zo’n gebiedsbiografie biedt allereerst achtergrond bij de nieuwe ontwikkelingen, maar het geeft ook de mogelijkheid dat betrokken partijen elkaar beter leren kennen. Want zo’n biografie wordt onder andere gevormd door gesprekken met bewoners van het gebied.

Een gebiedsbiografie geeft een gezamenlijke kennis van het verleden van het gebied, waardoor het nemen van beslissingen voor de toekomst beter en makkelijker gaat. De effecten van de geschiedenis van een gebied werken vandaag de dag nog steeds door in mentaliteit, economische activiteit en cultuur. Als ontwerpers van gebiedsinrichting de mentaliteit en cultuur niet erkennen, kan dat leiden tot onbegrip, frustratie en zelfs tegenwerking van bewoners.

In de regio

Ben je benieuwd welke gebiedsprocessen en projecten er in jouw regio spelen? Met de nieuwe kaartfunctie van Groen Kennisnet ontdek je wat er allemaal bij jou in de buurt speelt. Je kunt filteren op sector, bijvoorbeeld melkveehouderij, multifunctionele landbouw of terreinbeheer en op type, zoals bijvoorbeeld projecten, demobedrijven en praktijknetwerken. Erg handig, want zo krijg je alleen de informatie die voor jou interessant is. Overgangsgebieden vinden we ook terug op de kaart. Bijvoorbeeld de Fieldlab Foodvalley Waardeert zet sterk in op gebiedsgericht werken in overgangsgebieden.