Geheimen van koploosheid langzaam ontmaskerd

Koploosheid bij planten is al tientallen jaren bekend, schrijft vakblad Onder Glas in het artikel 'Inzicht in koploosheid groeit door gezamenlijk onderzoek'. Vijftig jaar geleden werd koploosheid voor het eerst beschreven bij kool. Sinds 2013, toen Jennifer de Jonge een promotieonderzoek afrondde, krijgen onderzoekers langzamerhand meer zicht op dit verschijnsel.

Meristeem

Planten groeien in de lengte doordat meristeemcellen in het top van een scheut zich steeds blijven delen. Die meristeemcellen zijn ongedifferentieerd. Het zijn nog geen typische vaatbundelcellen, bladcellen of bloemcellen. Plantenhormonen zorgen ervoor dat nieuw gevormde cellen zich ontwikkelen tot specifieke cellen voor bepaalde weefsels. Om de plant aan de groei te houden moeten die plantenhormonen er tegelijkertijd voor zorgen dat de meristeemcellen in stand gehouden worden, dat ze zich niet differentiëren. Soms gaat het mis. Dan stopt de topgroei. Dat verschijnsel heet koploosheid.

Proefschrift

Koploosheid komt voor bij diverse planten, schrijft het vakblad: bij tomaat, paprika, koolsoorten en gipskruid bijvoorbeeld. Jarenlang was het onduidelijk wat de oorzaak was. Van 2009 tot 2013 heeft Jennifer de Jonge promotieonderzoek uitgevoerd bij tomaat en koolplanten. Door haar proefschrift 'Shoot Apical Meristem Arrest in Brassica and Tomato' kwam er meer inzicht in mogelijk oorzaken.

Oorzaken

De Jonge inventariseerde wat mogelijke oorzaken zouden kunnen zijn. Verschillende factoren werden in interviews genoemd: stress, hoge belichting of juist lage belichting bij het kiemen, hoge of lage temperaturen, molybdeengebrek of beschadiging van kiemblaadjes. Vervolgens voerde ze proeven uit.

Molybdeengebrek viel snel af als mogelijke oorzaak. Bij koolplanten lijkt er een genetische basis te bestaan voor koploosheid, terwijl bij tomaat die genetische basis minder duidelijk is. Er is wel een tomatenras dat gevoeliger is voor koploosheid, vooral bij temperaturen boven de 30°C.

Stress

Stress in de vorm van extreme temperaturen en een hoge of lage lichtintensiteit spelen waarschijnlijk een rol bij het ontstaan van het fenomeen. Ook het zaad speelt een rol. Door zaad een nacht bij 100% luchtvochtigheid te bewaren en dan weer droog te bewaren, neemt de stresstolerantie toe en is de kans op koploosheid lager. Mogelijk dat meer vitamine E wordt gevormd. Er is dus nog veel onduidelijkheid, maar er zijn steeds meer aanknopingspunten.

Praktische handvatten zijn er nog niet voor telers. Tomatentelers die zien dat een tomatenplant na de eerste of tweede tros stopt met groeien, kunnen het oplossen door een dief aan te houden.

(Bron foto: Pixabay)