‘Gouden regels’ voor goed verpakken

Kies als het mogelijk is voor een herbruikbare verpakking. Werk daarbij samen met andere partijen in de voedselketen om te zorgen voor uniformiteit en een efficiënte inzameling en verwerking. Is dat niet mogelijk, kies dan op korte termijn voor een recyclebare verpakking bestaande uit één grondstof, en gebruik daarbij zo veel mogelijk gerecycled materiaal. Ga voor de lange termijn op zoek naar een biologisch afbreekbare verpakking of coatings op basis van reststromen van aardappelen, groente en fruit.  

Dit zijn een aantal van de ‘gouden regels’ die zijn opgesteld naar aanleiding van het onderzoeksproject Goed Verpakt. Hierbij trokken verschillende partijen gezamenlijk op: drie hogescholen, een groot aantal bedrijven uit de voedingsmiddelen- en verpakkingsindustrie, een branchevereniging, en het kennisinstituut Duurzaam Verpakken.

Voorkom voedselverspilling 

De projectdeelnemers pleiten ervoor om uit te gaan van de intrinsieke motivatie van gebruikers als het gaat om duurzaam gedrag. Investeer vervolgens in het voorkomen van voedselverspilling door de hele keten. Maak afspraken met afnemers en kies voor verpakkingen op maat. Communiceer duidelijk hoe het product na opening bewaard moet worden. Maak voor het voorkomen van voedselverspilling ook afspraken in de keten en met retailers.  

Een ander advies is om duidelijk aan te geven hoe de consument de verpakking moet afdanken. Investeer zo snel mogelijk in duurzamere ingrediënten, materialen en ontwerpen, en kies voor zo min mogelijk omverpakking, zo staat in het verslag van Goed Verpakt. ‘Maak afspraken in de keten, zodat er een gelijk speelveld is’, luidt de boodschap. Dat moet bijdragen aan het tegengaan van voedselverspilling; in Nederland verspilden we in 2020 in totaal 2.811.000.000 kilo voedsel. Dat is gemiddeld 161 kilo per persoon. 

Duurzaamheidsdilemma’s 

Voedselproducenten, verpakkingsbedrijven en retailers staan voor complexe dilemma’s bij het ontwikkelen van product-verpakkingscombinaties. Ze hebben te maken met doelstellingen om voedselverspilling terug te dringen, en tegelijkertijd met doelstellingen om het gebruik van met name plastic verpakkingen te verminderen. ‘Bedrijven willen graag verduurzamen, maar de combinatie van wetgeving, materiaalgebruik en recyclebaarheid, de houdbaarheid van producten, het ontwerp, de consumentenperceptie en de businesscase zorgen ervoor dat afwegingen op het gebied van duurzaamheid vaak tegenstrijdig zijn’, zo staat in de studie.  

Daarnaast speelt ook de communicatie over de houdbaarheid naar de consument een rol: die beïnvloedt het moment waarop de gebruiker het product weggooit, en de manier waarop hij dat doet. Verder kan het ontwerp van de verpakking voorkomen dat er voedsel in achterblijft. “Een integrale benadering is essentieel”, zeggen de projectdeelnemers. “Daarom richten we ons op product-verpakkingscombinaties en de duurzaamheidsdilemma’s waar voedsel- en verpakkingsproducenten tegen aanlopen, waarbij we rekening houden met de hele keten.” 

Afgestapt van bioplastics 

Ook foodproducent Carl Siegert, eigenaar-directeur van de gelijknamige bakkerij in Harmelen, loopt tegen verschillende dilemma’s aan. Zijn bedrijf was een van de eerste die bioplastics ging gebruiken als verpakkingsmateriaal: “Omdat dat duurzamer was”, verwoordt Carl. “Later bleek echter dat het gebruikte materiaal in de afvalverwerkingssystemen niet goed kon worden gerecyled. We zijn er toen snel weer van afgestapt.” 

De dozen die de bakkerij nu gebruikt, zijn gemaakt van honderd procent karton. Ze kunnen dus volledig gerecycled worden. Om het nóg wat duurzamer te maken, stapt de bakkerij over naar een papierleverancier dichter bij huis. “Dat scheelt weer vervoerskilometers”, benadrukt Siegert. Niet alle broodjes gaan overigens in dozen; een aanzienlijk deel wordt verpakt in LPDE-folie, dat goed te recyclen is. “Hier speelt weer een ander dilemma. Broodjes kunnen scherpe randjes hebben. Ze kunnen de verpakking beschadigen als die te dun is. Dat geeft klachten, en dat willen we natuurlijk niet.” 

Alternatieve verpakkingen 

Ook in een ander publiek-private samenwerking, ‘Verpakkingen versus Verliezen’, is de duurzaamheid van verpakte levensmiddelen onder de loep genomen. Als gevolg van nieuwe wetgeving die het gebruik van kunststof verpakkingen aan banden legt, is gezocht naar alternatieven. Een van de aandachtsgebieden in dit project is het gebruik van portieverpakkingen voor levensmiddelen, bijvoorbeeld mayonaise, jam en boter.  

De studie laat duidelijk zien dat er geen ideaal alternatief bestaat die over de hele linie als duurzaam betiteld kan worden. Een oplossing met zowel een lage koolstofvoetafdruk, maximale circulariteit als een geringe kans op de vorming van zwerfafval, is niet voorhanden. ‘In het kort betekent dit dat ondernemers de minst slechte oplossing zullen moeten kiezen. Het is aan het management van de betrokken bedrijven om voor hun bedrijf en keten te bepalen welke keuze het meest passende alternatief is’, schrijven de onderzoekers. 

Gerecycled plastic 

Greenco uit het Westland is een internationale teler en verpakker van snackgroenten. Dit bedrijf bracht zo’n twintig jaar geleden snoeptomaten op de Nederlandse markt onder de naam Tommies. Met kassen in Nederland en Spanje kan het bedrijf jaarrond dezelfde kwaliteit leveren. Na de tomaatjes volgden later ook snackkomkommers en snackpaprika’s. 

“We zijn continu met duurzaamheid bezig”, zegt Jos van Mil, mede-eigenaar van Greenco in de publicatie ‘Innovatie en perspectief voor de landbouw’. “De verpakkingen die wij produceren, waaronder zakjes, emmertjes en bakjes, zijn constant in ontwikkeling. We werken met honderd procent gerecycled PET-plastic afkomstig van frisdrankflessen en met karton. Ook houden we er rekening mee dat de verpakking de perceptie van de consument beïnvloedt. Die heeft vaak een voorkeur voor karton, terwijl gerecycled plastic in sommige gevallen duurzamer is.”