Groenblauwe verdienmodellen nodig voor biodiversiteit

De biodiversiteit in Nederland moet verbeteren. Dit biedt economische en ecologische uitdagingen. Als groenblauwe diensten goed worden ingezet, levert dat meerwaarde op voor de boeren, de landbouwsector als geheel, en de natuur. Verduurzaming, door bijvoorbeeld inzet van groenblauwe diensten, past in de verbreding in bedrijfsvoering. Veel boeren staan open voor agrarisch natuurbeheer, oftewel het maken van natuur op agrarische gronden. Marije Klever (melkveehouder en voorzitter BoerenNatuur) vertelt in de podcast ‘Duurzame verdienmodellen voor groenblauwe diensten’ die tijdens de Werkplaats is gemaakt: “Je maakt met een groenblauwe dienst natuur op je agrarische perceel en dat is ook een maatschappelijke dienst, dus dan is het logisch dat dit gefinancierd wordt vanuit de overheid. Wat heel belangrijk is, is dat het structureel, langjarig en een marktconforme prijs is.”

Financieel perspectief nodig

Duidelijkheid over een structurele en langjarige financiering is voor agrarisch ondernemers heel belangrijk. De betekenis van het hoofdlijnenakkoord, op 16 mei gepresenteerd, was tijdens de Werkplaats op 30 mei nog onduidelijk. Inmiddels heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) een reflectie gemaakt waarin aanbevelingen voor het nieuwe kabinet zijn opgenomen. In de aanbeveling ‘Verken opties om beter financieel perspectief op de langere termijn te waarborgen’ staat: ‘De coalitiepartijen bezuinigen op middelen voor het landelijk gebied door het voorgenomen Transitiefonds te schrappen. Daar staat tegenover dat er structureel 500 miljoen euro per jaar is voor agrarisch natuurbeheer en 1 miljard euro per jaar voor innovatie, een brede stoppersregeling en de aanpak van de mestmarkt.' Dit betekent dat, in ieder geval tijdens deze kabinetsperiode, taken zoals agrarisch natuurbeheer structureel betaald worden. Deelnemende boeren krijgen hiermee een beter financieel perspectief. Daarnaast gaat het nieuwe kabinet inzetten op de ontwikkeling van nieuwe verdienmodellen.

Duurzame markt, ook in EU

Het grootste verdienmodel van de landbouw is nog altijd de markt. Een marktconforme prijs voor duurzamer geproduceerde landbouwproducten is daardoor een randvoorwaarde voor de sector. Roel Jongeneel (onderzoeker bij Wageningen University and Research) geeft in de podcast aan dat dit kan: “Als we binnen de Europese Unie met elkaar alleen duurzaam geproduceerd voedsel gaan consumeren, en dus producten die niet aan die voorwaarden voldoen niet meer toelaten, dan zal je zien dat de extra kosten in de marktprijs verrekent gaan worden. De consument gaat dit dan met gemak betalen, denk ik, omdat het niet om hele grote bedragen gaat.” Ook keurmerken bieden een betrouwbare manier om landbouwproducten meer waarde te geven zo stelt Klever in de podcast: “Samen met de subsidies vanuit de overheid kunnen keurmerken een goed verdienmodel vormen. Voorwaarde is wel dat beiden op elkaar aansluiten. De markt en de overheid moeten dezelfde taal spreken, wil het werken voor de boer.”

Goede strategie: combinatie extensivering - regelingen

Minder dan 5% van de inkomsten van een gemiddeld melkveebedrijf komt nu uit verbreding, zoals agrarisch natuurbeheer of bijvoorbeeld een boerencamping, vertelt Jongeneel tijdens de plenaire opening van de Werkplaats. Volgens Jongeneel is het accent op doelsturing in het hoofdlijnenakkoord positief om het proces verder op gang te brengen. “80% van de boeren heeft de eco-regeling aangevraagd. Boeren denken na over hun bedrijf in de toekomst. Als je kijkt naar de toekomst en de ontwikkelingsperspectieven dan blijkt dat voor sommige melkveebedrijven extensivering een goed ontwikkelpad is. Het is een goede strategie om gebruik te maken van regelingen, zoals de eco-regeling (Gemeenschappelijk Landbouwbeleid) en het ANLb (Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer). Het kan echt een pijler zijn voor het verdienmodel.”

Veel geld beschikbaar

Uit het hoofdlijnenakkoord blijkt dat er per saldo tot en met 2035 10 miljard euro minder beschikbaar is ten opzichte van het indicatieve budget van het Transitiefonds (van 25 miljard euro, red.). Maar doordat de huidige miljarden op de LVVN-begroting (ministerie voor Landbouw, Visserij, Voedselkwaliteit en Natuur) voor het landelijk gebied blijven staan – onder andere voor uitkoopregelingen, de gebiedsaanpak van provincies en het Programma Natuur – is er in historisch opzicht nog altijd veel geld beschikbaar.

Investeren in uitvoeringscapaciteit

De afgelopen jaren bleef het wegzetten van middelen fors achter bij de ambities. De bottleneck was niet zozeer de hoeveelheid middelen maar de uitvoeringscapaciteit. Dat roept volgens het PBL de vraag op of er met minder budget in de praktijk ook minder zal worden besteed. Vandaar de aanbeveling aan het nieuwe kabinet om te investeren in voldoende uitvoeringscapaciteit om de bestaande miljarden effectief en doelmatig te besteden.

Transitie duurzamer landbouw is mogelijk

Met de juiste randvoorwaarden voor groenblauwe diensten kan de landbouw een toekomstbestendig verdienmodel ontwikkelen. Als het vakmanschap en de innovatiekracht in de sector wordt gecombineerd met goed beleid is de transitie richting een duurzamer landbouw mogelijk, blijkt uit het onderzoek ‘Uitwerking bedrijfstypen voor duurzame landbouw: melkveehouderij en akkerbouw’.

Werkplaatsen Netwerk Platteland 

Netwerk Platteland is een platform van de Regieorganisatie GLB (Gemeenschappelijk Landbouwbeleid). Het netwerk verbindt – onder andere door de organisatie van Werkplaatsen - kennis, mensen en projecten om samen te werken aan een toekomstbestendige landbouw, het versterken van de natuur en een leefbaar platteland.

Op vrijdag 15 november 2024 organiseert de Regieorganisatie GLB, samen met Stimuland, Slow Food Youth Network en provincie Noord-Brabant, de vierde werkplaats Netwerk Platteland. Dit keer staat de dag in het teken van ‘Slimme veerkrachtige landbouw’.