Innovatie in aardappelveredeling Nationaal Icoon

De jury onder voorzitterschap van Hans Wijers koos vier innovatieve projecten als Nationale Iconen. Minister Kamp heeft op 6 november deze projecten bekendgemaakt in de Ridderzaal, in aanwezigheid van koning Willem-Alexander. De Iconen krijgen vanuit de overheid een ondersteuningsprogramma en worden gekoppeld aan een minister of staatssecretaris, waardoor ze toegang krijgen tot een groot internationaal netwerk. Staatssecretaris Sharon Dijksma is de komende drie jaar ambassadeur van Solynta.

Waarom is innovatie in de aardappelveredeling belangrijk?

Het probleem in de veredeling van aardappel (Solanum tuberosum) is dat het heel lang duurt voordat men een nieuw ras heeft dat gewenste eigenschappen heeft. Dit komt door het ingewikkelde genoom: aardappel heeft vier sets chromosomen (tetraploid) die onderling verschillen. Hierdoor levert een kruising tussen twee verschillende aardappels een bijna oneindig aantal verschillende nakomelingen. Dat is lastig als je een belangrijke eigenschap, zoals bijvoorbeeld een resistentie tegen een ziekte uit een wilde soort wilt inkruisen in een nieuw aardappelras. Je moet dan heel veel nakomelingen uitplanten en onderzoeken om een aantal bruikbare planten te vinden die ook deze eigenschap bezitten. Daarna kost het nog zeker 20 jaar voordat een kloon met deze eigenschap als ras op de markt komt.

In een aantal andere gewassen is dit opgelost door inteeltlijnen te maken waarvan de chromosomen identiek zijn, en die als ouders gebruikt worden bij kruisingen (hybride veredeling). Dit was tot nu toe niet mogelijk bij aardappel omdat diploide aardappelplanten zichzelf niet kunnen bevruchten (zelfincompatibiliteit). Daarnaast geeft aardappel bij inteelt, meer dan bij andere gewassen, slechte planten: verborgen negatieve eigenschappen komen tot uiting (inteeltdepressie).

Nieuwe aanpak

Het in 2008 opgerichte Solynta heeft het probleem opgelost door een gen (Sli gen) uit de wilde aardappelsoort Solanum chacoense te gebruiken om de zelfincompatibiliteit op te heffen. Zo konden diploide inteeltlijnen geproduceerd worden waarvan de chromosomen identiek zijn. Het bedrijf heeft gebruik gemaakt van diploide aardappellijnen uit het veredelingsprogramma van de Universiteit van Wageningen om dit gen in te kruisen. Van deze inteeltlijnen zijn heel veel zaailingen bekeken op de kwaliteit van de knollen. Een zeer klein deel van de zaailingen bleken geen last te hebben van inteeltdepressie en goede planten te zijn waarmee hybride zaad geteeld kan worden.

Met behulp van deze ouderlijnen kan men in 5 jaar rassen ontwikkelen met allerlei belangrijke eigenschappen, zoals opbrengstverhoging of resistenties. Daarnaast kunnen de hybride rassen als zaad verhandeld worden in plaats van pootgoed. Het vervoeren van zaad is aanmerkelijk goedkoper en de kans op ziekten in zaad is veel kleiner dan in pootgoed.

(Bron foto: Wageningen UR)