Kringlooplandbouw is hard nodig, maar hoe?

In de zeventiende eeuw waren Vlaamse landbouwers wereldberoemd. Ze exporteerden zuivel en vlees en voerden hun koeien met een mengsel van gras en klaver. De Vlamingen verhoogden de bodemvruchtbaarheid door het telen van klaver, rapen en andere groenbemesters en waren zeer efficiënt. Zo konden ze afgevoerde stikstof weer aanvullen. Voor de aanvoer van fosfaat waren ze aangewezen op de stadsmest uit Hollandse steden.

Ga je verder terug in de keten, dan zie je dat die fosfaat uit de Kempen en de Peel kwam waar het voedsel voor die Hollandse steden werd geproduceerd. Wagenings Onderzoeker Frans Aarts legt in het artikel 'De les van de es' in magazine Vork uit dat de fosfaatkringloop in die tijd niet gesloten was. Onlangs verscheen zijn boek 'Boeren in Peel en Kempen' waar hij aantoont dat de boeren op de arme zandgronden roofbouw pleegden.

Mineralenstroom

De huidige landbouw is niet anders, betoogt Aarts. Nu vindt nog steeds roofbouw plaats, maar dan op grotere schaal. Stikstof is het probleem niet. Dat zit in de lucht. Je kunt stikstof binden met hulp van vlinderbloemigen, of via een chemisch proces omzetten in kunstmest. Maar fosfaat is niet vrij beschikbaar. Je moet het ergens uit de grond halen, en die onttrekking is eindig. De fosfaatmijnen zijn een keer uitgeput. Wil je werken aan een gesloten kringloop, dan moet je je mineralenstroom in kaart brengen. Dat kan met de kringloopwijzer. Veeteelt- en akkerbouwbedrijven zouden kunnen samenwerken.

Bodemleven

In het vakblad worden meer mogelijkheden genoemd om de mineralenvoorziening op peil te brengen. Bodemorganismen zouden er een rol in kunnen spelen. Schimmels kunnen de opnamecapaciteit van wortels vergroten en er zijn bacteriën die fosfaten in de grond vrij kunnen maken, aldus Pius Floris van Plant Health Care. Hij denkt dat de gangbare manier van land- en tuinbouw bedrijven het bodemleven uitput.

Maar met dat bodemleven kun je de kringloop niet sluitend maken, denkt Aarts. Als je iets weghaalt, moet je het weer aanvullen. Dat kun je niet met bodemorganismen of minimale grondbewerking. Je moet snappen wat je doet, vindt Aarts. Zonder een grondige probleemanalyse en kennis van het werkingsmechanisme van maatregelen riskeer je juist dat je met de oplossing de plank helemaal mis slaat.

(Bron foto: Shutterstock)