Laser weert wilde (water)vogels uit stalomgeving van pluimveebedrijf in strijd tegen vogelgriep

Uit recent onderzoek van WBVR bleek dat wilde eenden – een belangrijke vogelgriep risicosoort - de uitloop van een legpluimveebedrijf vrijwel uitsluitend bezoeken tussen zonsondergang en zonsopkomst. En met name in de periode november tot februari, de hoog-risico periode voor vogelgriep vanwege de wilde vogeltrek. Regelmatige aanwezigheid van wilde watervogels (met name eenden en ganzen) in de uitloop verhoogt de kans op blootstelling van kippen aan het vogelgriepvirus. Wilde watervogels vormen namelijk het zogenoemde natuurlijk reservoir van vogelgriepvirussen. Zeer waarschijnlijk raakt pluimvee besmet via contact met uitwerpselen van wilde watervogels (trekvogels op doortocht en/of overwinteraars) op de grond in de uitloop of door het drinken van besmet water in de uitloop.

Lasers worden al enige tijd op verschillende plaatsen in de wereld ingezet op vliegvelden, vuilstortplaatsen, olieboorplatforms en fruitboomgaarden om wilde vogels te weren. Het bewegende laserlicht heeft een schrikeffect op wilde vogels, zodat ze wegvliegen en ook wegblijven als gevolg van herinnering aan de ervaring. Maar het effect van laserapparatuur op het weren van wilde (water)vogels bij pluimveebedrijven was nog niet eerder wetenschappelijk onderzocht.

Voor het onderzoek van WBVR werd in de winterperiode 2019-2020 een laser geïnstalleerd op een mast van 6 meter hoogte in het gedeelte van de uitloop, dat direct verbonden was met de stal (studie-uitloop). In dat gedeelte van de uitloop (ca. 1.5 ha) werden 8 breedbeeld-videocamera’s op 4m hoge palen geïnstalleerd, zodat bezoek van wilde (water)vogels kon worden vastgelegd met een videorecorder. Dit legkippenbedrijf is in het verleden regelmatig besmet geraakt met vogelgriepvirus. De legkippen waren in de winterperiode overdag aanwezig in de uitloop tussen 10:00 en 17:00 uur. Wanneer zij binnen in de stal waren, tussen 17:00 uur ’s avonds en 10:00 uur ’s ochtends, werd de studie-uitloop beschenen met een laser. Tussen 10:00 uur en 17:00 uur overdag werden grasweilanden (onderdeel van de totale uitloop) rondom de studie-uitloop beschenen door de laser. Bezoek van wilde (water)vogels aan de studie-uitloop werd vastgelegd gedurende een maand zonder, gevolgd door een maand met de laser in gebruik.

Resultaten

Armin Elbers, werkzaam als epidemioloog bij WBVR, en projectleider van het onderzoek: “Zonder gebruik van de laser kwamen tussen zonsondergang en zonsopkomst meerdere wilde eenden op alle onderzochte dagen (op één dag na) op bezoek in de uitloop. In de uitloop zijn ze op zoek naar voedsel en zwemmen ze in waterplassen die in de winterperiode door overvloedige regenbuien worden gevormd. Tijdens het zwemmen in de waterplassen kan er mogelijk door de eenden worden gepoept. Van datzelfde water wordt overdag door kippen in de uitloop gedronken, zo konden wij op de videocamera-beelden terugzien. In de koude winterperiode zal het vogelgriepvirus lang in dergelijk water kunnen overleven.”

Met gebruik van de laser werd bezoek van wilde eenden aan de uitloop vrijwel volledig voorkomen (99.7%). Daarnaast werd het bezoek van andere wilde vogels aan de uitloop tussen zonsopkomst en 10:00 uur ’s ochtends zeer sterk (> 96%) beperkt door het gebruik van de laser. “Zonder gebruik van de laser waren er overdag grote hoeveelheden ganzen aanwezig in de omliggende weilanden. Met de laser werden de omliggende weilanden overdag ‘schoon geveegd’, en waren er geen ganzen meer aanwezig in het beschenen gebied. De pluimveehouder gaf daarbij aan dat de vraatschade door ganzen in de weilanden verwaarloosbaar was geworden”, aldus Elbers.

Toekomstperspectief

“Wij denken dat voor uitloopbedrijven, gelegen in vogelgriep hoog-risicogebieden, met een herhaalde introductie van vogelgriepvirus in het verleden, een laser behulpzaam zou kunnen zijn als preventieve maatregel om wilde (water)vogels uit de buurt van het bedrijf te houden in de vogelgriep risicoperiode (okt.-maart). Ook voor andere soorten pluimveebedrijven waar het pluimvee altijd binnen in de stal zit, en die gelegen zijn in waterrijke gebieden en eerder geïnfecteerd zijn geraakt, zou een laser in de vogelgriep risicoperiode uitkomst kunnen bieden om wilde (water)vogels uit de omgeving van de stal te weren”, denkt Elbers. Het is duidelijk dat besmette wilde (water)vogels de omgeving rond een pluimveestal kunnen contamineren, maar hoe het virus dan toch de stal in komt is nog onbekend. Daar wordt in een nieuwe publiek-private samenwerking (PPS) - Bioveiligheid op en rondom het pluimveebedrijf - onderzoek naar gedaan.

Wilde watervogels zoals eenden en ganzen komen naar een uitloop en grasweilanden rondom pluimveebedrijven omdat zij op zoek zijn naar voedsel, en kunnen daarbij begrazingsschade veroorzaken. Dergelijke wilde vogels kunnen echter ook besmet zijn met vogelgriepvirus, en de uitloop en omgeving van pluimveebedrijven met het virus contamineren met hun uitwerpselen.

Het onderzoek uitgevoerd door WBVR laat zien dat het gebruik van de in het onderzoek gebruikte laser het bezoek van deze watervogels aan de uitloop en omgeving van pluimveebedrijven zeer sterk kan reduceren.

Nederlandse wetgeving rondom het gebruik van lasers

In de Wet Natuurbescherming staan een aantal verboden opgenomen zoals ook het verbod om vogels van de Vogelrichtlijn opzettelijk te storen. Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten kunnen een ontheffing verlenen op verboden zoals bedoeld in de Wet Natuurbescherming ten aanzien van vogels van daarbij aangewezen soorten. Om vogels te mogen verjagen, bijvoorbeeld met een laser, is dus een ontheffing van de provincie nodig. In de Regeling Natuurbescherming staan tevens een aantal vrijstellingen aan grondgebruikers voor de bestrijding van soorten die in het gehele land schade veroorzaken.

Steinar Henskes, oprichter van de Bird Control Group (producent van de laser die gebruikt is in de proef) vult aan: “Dit onderzoek geeft interessante inzichten voor nieuw gebruik van onze AVIX Autonomic lasersystemen. Bedrijven die interesse hebben in het inzetten van de lasers, adviseer ik om de PreventieKits van BIJ12 te raadplegen. BIJ12 is de uitvoeringsinstantie voor preventie van faunaschade namens de provincies.”

Het onderzoek naar het effect van de laser op bezoek van wilde vogels aan de uitloop van een legkippenbedrijf is onderdeel van het 1Health4Food-project Fight Flu, een PPS gefinancierd door de pluimveesector (AVINED) en het Ministerie van LNV. Het onderzoek met de laser is een belangrijk actiepunt van de roadmap “Strategische aanpak vogelgriep”, een initiatief van de pluimveesector, het ministerie van LNV en de Dierenbescherming.