Limburgse boeren gaan wateroverlast én droogte te lijf

Water in balans

Binnen het programma Water in Balans werkt Waterschap Limburg samen met verschillende partijen aan het terugdringen van wateroverlast en de aanpak van droogte. In Zuid-Limburg gaat het ondermeer om het vergroten van de waterberging in het landelijk gebied, terwijl het in Noord- en Midden-Limburg om systeeminrichting gaat.

Boeren hebben vijftien maatregelen aangekaart die in de praktijk goed werken en economisch haalbaar zijn. Het gaat onder meer om grasbaanbeheer in boomgaarden, permanent grasland op risicopercelen en het opheffen van slemp, door tijdens de teelt de grond los te maken. Verslempte lössgrond laat net als kleigrond slecht water door.

Drempeltjes

Ook directzaai in de groenbemester of deze lang laten staan, helpt afspoeling voorkomen. Andere maatregelen zijn onder andere het leggen van drempeltjes in uienbedden en de onderzaai van gerst. ‘Dit houdt het water vast en zorgt er dus ook voor dat in droge periodes beregenen minder vaak nodig is’, zegt onderzoeker Brigitte Kroonen van WUR Open Teelten in Nieuwe Oogst.

Elk gewas heeft z’n eigen uitdagingen. Zo is de combinatie van een groenbemester in de winter niet mogelijk met de teelt van suikerbieten. Eén oplossing is dan om gleufjes in de grond te fresen. Op Proefboerderij Wijnandsrade zaaien onderzoekers mais in ruitvorm, waardoor water een omweg moet maken langs de gewassen. Kroonen voegt daar aan toe dat stro op de percelen voor natuurlijke drainage kan zorgen, omdat wormen het gewas in de bodem trekken.

Peter van Dijck, bestuurder bij de Limburgse Land en Tuinbouworganisatie LLTB, ziet het brede pakket aan maatregelen als een deel van de oplossing. ‘Op flink ontwikkelde gewassen heeft het water niet zo’n vat, maar wel op de net gezaaide percelen in het voorjaar. Het leggen van drempeltjes tussen de bedden en ruggen is een goede maatregel. Dan houd je bij heel weinig regen ook maximaal water vast voor de teelt. Dat noem ik win-win.’

In Limburg is bovendien veel ervaring opgedaan met niet-kerende grondbewerking. Daarbij laten agrariërs het traditionele ploegen achterwege of bewerken ze alleen de toplaag van de bodem. Dat zorgt voor op langere termijn voor een betere infiltratie van water, een rijker bodemleven en een meer open bodemstructuur.

Maatregelen nemen

Bij eerdere praktijkproeven op zes satellietbedrijven hebben twee akkerbouwers, twee melkveehouders, één fruitteler en een biologische agrariër hebben maatregelen getest. Akkerbouwer Bert Merx heeft naast drempeltjes ook rul aangelegde aardappelruggen gemaakt. Het toepassen van de drempeltjes resulteerde in een 3 tot 4 procent hogere netto-opbrengst. Werken met rullere aardappelruggen betekende een 7 tot 9 procent hogere opbrengst, vergeleken met de aardappelen uit afgestreken ruggen zonder drempels.

De samenwerking met het onderzoek van WUR vindt LLTB-bestuurder Van Dijck belangrijk voor het objectief beoordelen van de maatregelen en de communicatie richting telers en bewoners van het gebied. ‘We moeten dit meerdere jaren testen, omdat het weer ieder jaar anders is. Het onderzoek kan de vergelijking maken tussen maatregelen op verschillende percelen. Dit onderzoek is goed voor nu en we leren ervan voor de toekomst.’

Klimaatverandering

De maatregelen binnen Water in Balans gaan naast het landelijk gebied ook over het bebouwde gebied in Limburg, het watersysteem van met name de beken en beekdalen en schadebeperking aan woningen. Het waterschap ziet heftigere buien als gevolg van de klimaatverandering.

In juli 2021 veroorzaakte dagenlange regenval overstromingen in Zuid-Limburg en rondom de Maas. In juni 2016 zorgde extreme regenval en hagel voor honderden miljoenen euro’s schade aan gewassen en gebouwen in Zuidoost-Nederland. Ook in 2010, 2012 en 2014 was sprake van grote wateroverlast.