Maatschappelijke betrokkenheid bij natuur: een stand van zaken
Dat blijkt uit drie Wageningse onderzoeksrapporten over de vermaatschappelijking van de natuur in Nederland. De rapporten, alle uit december 2018, zijn afkomstig van WOt (Wettelijke Onderzoekstaken) Natuur & Milieu, een onderdeel van Wageningen University & Research (WUR). Ze werden door verschillende onderzoekers geschreven in opdracht van het Planbureau voor de Leefomgeving.
Initiatieven van burgers en bedrijven
Het eerste rapport levert feiten en cijfers over initiatieven vanuit de maatschappij voor natuur en biodiversiteit. Het gaat daarbij om uiteenlopende zaken, zoals burgers die helpen bij natuurbeheer op terreinen van Staatsbosbeheer, groene investeringen van bedrijven en banken, of het tellen van plant- of diersoorten door vrijwilligers. Voor een deel zijn bij deze initiatieven NGO’s of overheden betrokken, voor een deel ook niet. De initiatieven kunnen daarom sterk van elkaar verschillen in schaal (van lokaal tot nationaal), looptijd (van kort tot meerdere jaren) of type activiteit.
Duidelijk is dat het draagvlak voor natuur(behoud) de afgelopen jaren is toegenomen en dat dit heeft geleid tot meer succesvolle initiatieven. De onderzoekers constateren dat deze inzet vanuit de maatschappij niet alleen bijdraagt aan relatief eenvoudige doelen als meer groen in de stad, maar soms ook helpt om belangrijke natuurwaarden of internationale biodiversiteitsdoelen te realiseren. Een voorbeeld is de waardevolle bijdrage die tal van vrijwilligers leveren om op verschillende plekken leefgebieden en soortenrijkdom van planten en dieren in kaart te brengen.
Overheidsinitiatieven
In de Rijksnatuurvisie 2014 'Natuurlijk verder' zette de rijksoverheid al in op een grotere verantwoordelijkheid van maatschappelijke partijen (burgers, bedrijven, organisaties) bij natuurbeheer en -behoud. Maar welke instrumenten hebben overheden daarvoor in de praktijk ingezet en wat voor handelingsopties bieden die voor de toekomst? Hierover gaat het tweede rapport.
Het onderzoek richtte zich op vier typen instrumenten die overheden hebben ontwikkeld om maatschappelijke betrokkenheid bij publieke doelen te vergroten. Bekende voorbeelden daarvan zijn de zogenaamde Green Deals en het Groenfonds. Dergelijke instrumenten ontstonden vanuit de behoefte om maatschappelijk initiatief te bevorderen. In de praktijk draaien ze vooral om het bijeenbrengen van partijen en het richting geven aan gezamenlijke actie. Daarbij zijn ook allerlei nieuwe vormen van samenwerking ontwikkeld die nog in de kinderschoenen staan. In hoeverre de instrumenten tot concrete resultaten voor de natuur hebben geleid, is op dit moment nog niet duidelijk. Wel lijken ze verschillende partijen dichter bij elkaar te hebben gebracht.
Vermaatschappelijking
De laatste studie biedt een overzicht van het onderzoek dat WUR-onderzoekers tussen 2014 en 2018 voor het Planbureau en het Ministerie van LNV hebben verricht op het gebied van ‘vermaatschappelijking van natuur’. Aangezien maatschappelijke betrokkenheid hoog in het vaandel staat, is er veel onderzoek gedaan naar de wijzen waarop overheden maatschappelijke initiatieven ondersteunen. Wat motiveert bovendien burgers en bedrijven om mee te doen? En wat levert dit op voor de natuur, de samenleving of de economie?
De onderzoekers constateren onder andere dat de onderzochte studies veel verschillende termen gebruiken voor de fenomeen van vermaatschappelijking, zoals burgerinitiatief, natuurinclusief ondernemen of maatschappelijk initiatief. De studies splitsen zich bovendien op naar wat ze analyseren: de beleidsontwikkeling bij overheden, de activiteiten van maatschappelijke partijen of de ontwikkeling van methodes om initiatieven te evalueren. Het rapport onderscheidt ook welke kennisvragen nog openstaan of in de toekomst relevant kunnen worden. Zo signaleren de onderzoekers dat er nog weinig aandacht is voor de trend van vermaatschappelijking zelf. Hoe wenselijk is het? En wat heeft het voor sociale effecten?
(Bron foto: Shutterstock)