Maatschappelijke effecten van burgerintiatieven in natuur en landschap

Er is een grote diversiteit aan burgerinitiatieven in natuur en landschap. Je kunt denken aan mensen die zelf onderhoudswerkzaamheden uitvoeren in natuurterreinen of landschapselementen, die kennis overdragen of die door beleidsbeïnvloeding natuur willen beschermen.

Wageningse onderzoekers brachten in ruim 250 burgerinitiatieven in kaart met als doel zicht te krijgen op de betekenis van die initiatieven. Bij 50 van die initiatieven interviewden ze de betrokkenen met vragen als: Waar richten ze zich op? Hoe werken ze? En wat is het effect van die initiatieven? Het artikel 'Wat kunnen we verwachten van burgerinitiatieven voor natuur en landschap?' is een verkorte weergave van het onderzoeksrapport 'De betekenis van groene burgerinitiatieven' dat eerder verscheen.

Drie groepen

De onderzoekers onderscheiden drie verschillende groepen van initiatieven. Er is een groep die zich richt op bescherming van natuur en landschap door het uitvoeren van beheeractiviteiten. Een tweede groep wil doelen bereiken door beïnvloeding van beleid en beheer. En een derde groep richt zich vooral op beleving en gebruik van natuur. Er zijn ook burgerinitiatieven die het beschermen, beïnvloeden en beleven combineren.

Effecten

Je kunt verschillende effecten onderscheiden die het gevolg zijn van de inspanning van burgers. Bescherming van natuur of biodiversiteit is een effect waar veel groepen zich op richten. Een ander effect is het behoud van landschapselementen of cultuurhistorisch kenmerken in het landschap. Veel groene initiatieven hebben een educatief effect en dragen zo bij aan waardering voor de groene omgeving. En in ongeveer de helft van de initiatieven zie je een sociaal effect. Er ontstaan sociale contacten door bijvoorbeeld een buurtmoestuinproject.

Natuurbeheer

Als je kijkt naar het totale effect van burgerinitiatieven op natuurbehoud is het effect misschien niet zo groot. Als je het vergelijkt met de bijdrage van overheden en terreinbeheerders, schat het Planbureau voor de Leefomgeving dat de bijdrage van burgerinitiatieven ongeveer 0,1 tot 1% van het grondoppervlak omvat. Maar je moet de betekenis van de burgerinitiatieven vooral zien in de indirecte bijdrage aan natuurbeheer, aldus het artikel.

Vernieuwing

Door de initiatieven krijgen burgers de mogelijkheid hun band met de natuur om te zetten in concrete daden. Daarmee bereiken ze vaak ook andere burgers die zelf wat minder betrokken zijn bij de natuur. Het blijkt dat burgers vaak een meer integrale benadering hanteren dan wat gebruikelijk is in beleid. Daardoor dragen ze bij aan een verbreding van het natuurbeleid en kunnen burgerinitiatieven inhoudelijke vernieuwing teweeg brengen.

(Bron foto: Shutterstock)