Minder fijnstof: nieuwe stalontwerpen voor gezonde mensen en dieren
Aldus Albert Winkel, onderzoeker bij Wageningen Livestock Research, die 21 oktober aan Wageningen University & Research op dit onderwerp promoveerde. Winkel onderzocht de huidige fijnstofuitstoot van een groot aantal staltypen voor pluimvee, varkens en koeien.
Stof in stallen
In stallucht komen hoge concentraties stofdeeltjes voor. In deze deeltjes zitten onder andere endotoxinen (resten van dode bacteriën) en micro-organismen. Bij inademing kan dit gezondheidseffecten veroorzaken, voor zowel mensen als dieren. Mest, strooisel en voer, en veren, huidschilfers, haren en urine van de dieren zijn de bron voor deze verontreinigingen. Twintig tot dertig procent van de veehouders heeft longklachten. Bovendien zijn er aanwijzingen dat varkens en kippen beter groeien in een gezond stalklimaat met minder stof en endotoxinen, omdat ze bijvoorbeeld minder longontstekingen krijgen.
Uit het promotieonderzoek van Winkel blijkt dat bij alle diersoorten in de veehouderij de fijnstofuitstoot de afgelopen jaren afnam, terwijl die bij legkippen juist toenam. Met de omschakeling van de legbatterij naar loslopende kippen op strooisel is de emissie uit kippenstallen vertienvoudigd. De activiteit van loslopende kippen op strooisel, dat in praktijk een dikke laag rul en droog meststof is, is de kern van het probleem in kippenstallen. De kippen werpen met springen, vliegen, stofbaden en scharrelen veel strooiseldeeltjes op.
Gezondheidsrisico's omwonenden
Via ventilatie in de stallen worden fijnstof en endotoxinen naar buiten uitgestoten en kunnen zo een gezondheidsrisico vormen voor omwonenden. Uit VGO-onderzoek onder leiding van het RIVM komen aanwijzingen dat het wonen in de buurt van veehouderijbedrijven een nadelig effect heeft op de longfunctie. De verlaging van de longfunctie wordt gevonden bij mensen die veel veehouderijen in hun omgeving hebben. Dit hangt vooral samen met het aantal veehouderijbedrijven rond de woning en hangt niet duidelijk samen met specifieke veehouderijtypen. Het meest waarschijnlijk is dat de veranderingen in longfunctie samenhangen met de blootstelling aan stof en endotoxinen direct rond de veehouderijbedrijven.
Uitstoot stof terugdringen
Volgens Winkel is terugkeer naar de legbatterij in kippenstallen geen optie. "De beste oplossing is het herontwerpen van stallen voor kippen zodat ze hun natuurlijke behoeften kunnen bevredigen én de luchtkwaliteit goed blijft". Maar nieuwe stalontwerpen zijn er niet morgen al. Dus zijn op korte termijn technische maatregelen nodig die in bestaande stallen werken. Daarvoor geeft Winkel de voorkeur aan aanpak bij de bron in de stal. Winkel beoordeelde de werking en kosten van zo’n tachtig maatregelen. Twee technieken verminderen stof binnen in de stal: een ionisatiesysteem dat stofdeeltjes elektrisch laadt en daardoor aan het plafond ‘plakt’. En een systeem dat druppeltjes koolzaadolie verspreidt op de strooiselvloer en zo de fijne stofdeeltjes in het strooisel tot grotere delen samenklontert.
Verder noemt Winkel end of pipe-technieken, zoals een gecombineerde luchtwasser. Die haalt circa 80 procent van het fijnstof met daarin endotoxinen uit de lucht. Daarnaast vangt het systeem ammoniak en geur af. Een effectieve methode dus, stelt Winkel, omdat die een combinatie van geur- en gezondheidsproblemen oplost. Belangrijk nieuw inzicht in het gezondheidsonderzoek is dat ammoniak in de atmosfeer kan reageren met andere gassen uit verkeer en industrie, waardoor zogenaamd ‘secundair fijn stof’ gevormd wordt. Uit het VGO-onderzoek blijkt er een verband tussen hogere ammoniakconcentraties in de buitenlucht en lagere longfunctie.
Proefschrift: ‘Particulate matter emission from livestock houses: measurement methods, emission levels and abatement systems’.
(Bron foto: Wageningen Livestock Research_Oliefilmsysteem met drukleidingen)