Nationaal actieplan in strijd tegen zoönosen

In het plan ligt de focus op preventie. In de veehouderij zet de overheid in op versterking van de bioveiligheid op bedrijven en vaccinatie van pluimvee tegen vogelgriep. Het gaat om maatregelen als een hygiënesluis, douches, bedrijfseigen laarzen en overalls voor bezoekers. Een deel van de biosecuritymaatregelen is vastgelegd in regelgeving, zoals bijvoorbeeld regels rondom het reinigen en ontsmetten van (vee)transportmiddelen.

Daarnaast stelt het kabinet handreikingen op om gemeenten en provincies te ondersteunen om bij de inrichting van het landelijk en stedelijk gebied zoönosenrisico’s mee te wegen. Dit moet het risico op uitbraken met en de verspreiding van ziekteverwekkers in de veehouderij te verminderen. Als gevolg van de grote uitbraak van Q-koorts zijn volgens het RIVM ‘zeker of waarschijnlijk’ 95 mensen overleden.

Toezicht op handel

Naast landbouwhuisdieren kunnen ook muggen, teken, huisdieren en wilde zoogdieren verspreiders zijn van zoönosen. De overheid wil meer toezicht op dierenbeurzen en mogelijk ook op de handel van dieren of vlees. Daarnaast zet het actieplan in op het delen van kennis met burgers en professionals.

Experts wijzen erop dat de kans het grootst is dat een volgende grote zoönosenuitbraak in het buitenland begint. Daarom is veel aandacht voor het internationale speelveld en internationaal samenwerken in het tegengaan van klimaatverandering en verandering van landgebruik, zo staat in de beleidsnota.

Gegevens uitwisselen

Tijdige detectie is een ander speerpunt. Het Centrum Monitoring Vectoren, onderdeel van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, breidt haar capaciteit uit om beter zicht te houden op verspreiding van infectieziekten. Ook wordt gewerkt aan een platform om gegevens met betrekking tot infectieziekten bij mens of dier uit te wisselen. De verwachting is dat het platform in 2026 operationeel is.

Nederland heeft een zogeheten One Health-strategie, waarbij verschillende disciplines samenwerken om de gezondheid van mens, dier en milieu te verbeteren. Volgens de overheid zou in de opleidingen of nascholing van artsen en dierenartsen, dierhouders en andere verwante beroepsgroepen meer aandacht mogen zijn voor zoönosen. Het is ook niet vanzelfsprekend dat huisartsen bij diagnose vragen of cliënten contact hebben gehad met dieren.

Meerjarig onderzoek

Voorbeelden van zoönosen zijn hondsdolheid, MRSA en Lyme borreliose. Wetenschappers schatten dat 60 tot 75 procent van de humane infectieziekten oorspronkelijk van dieren afkomstig is. De coronapandemie laat zien dat een zoönose wereldwijd ontwrichtend kan zijn en is mede de aanleiding om het huidige zoönosenbeleid te versterken.

In de komende jaren investeert het kabinet in meerjarige onderzoeksprogramma’s over zoönosen. Wageningen University & Research (WUR) heeft het onderzoeks- en investeringsprogramma ERRAZE@WUR (Early Recognition and RapidAction inZoonotic Emergencies) opgericht. Daarin werken onderzoekers vanuit diverse disciplines om toekomstige pandemieën te voorkomen en de impact ervan te beperken.

Serval in de ban

Andere actiepunten zijn het voorkomen van influenza door vaccinatie van mensen die met dieren werken. Ook moet de registratie van bedrijfsmatige rattenhouders verbeteren om het risico op besmetting met het seoulvirus te beteugelen. Daarnaast is een van de adviezen om contact met zieke of dode vogels te vermijden om blootstelling aan het vogelgriepvirus tegen te gaan.

In EU-verband is een huis- en hobbydierenlijst vastgesteld. Particulieren mogen dieren die buiten Europa vanuit het wild zijn gevangen niet meer importeren of houden. Het gaat onder andere om het stokstaartje en katachtigen zoals de serval.