Natuurinclusief werken meer uitzondering dan regel

Duinen zijn een voorbeeld van natuurcombinaties. Je combineert er natuur met kustveiligheid, recreatie en waterwinning. Er zijn veel meer natuurcombinaties mogelijk, denk aan natuur en voedselproductie of natuur en gezondheid. De overheid ziet natuurcombinaties als een middel om natuur meer deel uit te laten maken van de samenleving.

Natuurcombinaties

In de Rijksnatuurvisie, die het Ministerie van EZ in 2014 uitbracht, schreef de overheid dat natuur een onlosmakelijk onderdeel wordt van duurzame economische en maatschappelijke ontwikkelingen. Natuurcombinaties en natuurinclusief werken zijn belangrijk om dat streven te realiseren, is het idee. Maar is dat ook zo. Dat is de vraag waar het rapport 'Rijksprojecten: hét natuurinclusieve werken?' op in gaat. Slaagt het rijk er in bij projecten natuurcombinaties te realiseren? Welke factoren bepalen of het proces van natuurinclusief werken tot stand komt? Hoe vult de overheid het natuurinclusief werken in in de verschillende beleids- en uitvoeringsprocessen?

In de studie, die is uitgevoerd door Wageningse onderzoekers, is nagegaan in hoeverre de overheid zelf met natuurcombinaties werkt. Hoe versterken ze natuurinclusief werken? De onderzoekers maken gebruik van inzichten uit Evolutionary Governance Theory, een theoretisch kader, en analyseerden vier beleidsthema's, te weten windenergie, landbouw, water en wegen. Hoe werkt de overheid? Welke discussies spelen er? Wat is het beleid? En wat is er gebeurd?

Windenergie

Zo blijkt dat er in de discussie over windenergie tot nog toe nog weinig aandacht is geweest om natuurwaarden te creëren, maar die aandacht groeit wel. Op de toepassing van windenergie in natuurterreinen bestond lange tijd een taboe, aldus het rapport, maar Staatsbosbeheer zoekt nu naar mogelijke natuurcombinaties om het natuurbeheer beltaalbaar te houden. De terreinbeherende organisatie wil zo bereiken dat financiën uit windenergie bijdragen aan een beter onderhoud van natuur en landschap. Windenergie kan bijdragen aan een 'verdienmodel' voor natuur.

Natuurinclusieve landbouw

Landbouw en natuur zijn twee beleidsterreinen die al heel lang verweven zijn. Je ziet die verwevenheid terug in bijvoorbeeld agrarische natuurverenigingen. Het beleid is er nu op gericht de landbouw meer natuurinclusief te maken. Je ziet dat terug in het biodiversiteitsverdrag en de Europese biodiversiteitsstrategie. Dat beleid heeft als doel het biodiversiteitverlies en de achteruitgang van ecosysteem-diensten binnen de EU uiterlijk in 2002 tot staan te brengen. Je vindt de opmaat naar natuurinclusieve landbouw vind je terug in de Uitvoeringsagenda Natuurlijk Kapitaal (EZ, 2013).

Het ministerie van EZ ondersteunt initiatieven om natuurinclusieve landbouw vorm te geven en vervult daarom een facilitterende rol en ontsluit kennis, zoals in het dossier Natuurinclusieve landbouw. Maar er is nog veel onduidelijkheid over wat natuurinclusieve landbouw precies is, zo is te lezen in het rapport. Gaat het om buiten lopen van koeien en kippen? Gaat het om landschapsonderhoud? Of om weidevogelbeheer? Het onderzoek laat zien dat landbouw de relatie met natuur meer en meer in beeld heeft. Dat is voor een het resultaat van eerder beleid, maar ook van ervaringen uit de praktijk waarin een ontwikkeling plaatsvindt met meer samenhang tussen landbouw en natuur.

Beleid

De mogelijkheden voor natuurinclusieve landbouw worden sterk beïnvloed door regelgeving, beleid, wereldmarkt en door de ambities en ideeën van betrokken organisaties, schrijft het rapport. Een algemene conclusie is dat de begrippen natuurinclusief werken en natuurcombinaties steeds meer aandacht krijgen in het beleid en de programma's en projecten van de overheid. Maar natuurinclusief werken lijkt voorlopig nog meer uitzondering dan regel.

(Bron: fotowedstrijd Groen Kennisnet, foto Clfton Buitink)