Nederlandse agrarische im- en export in 2023

Het rapport 'De Nederlandse agrarische sector in internationaal verband – editie 2024' brengt de handel in landbouwgoederen en landbouwgerelateerde goederen in beeld, zowel in volume als verdiensten. Daarnaast is er speciale focus op de handel met Oekraïne, de voetafdruk van de Nederlandse invoer, de handel in meststoffen en de ontwikkelingen in bedekte teelten.

Im- en exportcijfers

De Nederlandse export van landbouwgoederen wordt voor 2023 geraamd op 123,8 miljard euro, dat is 1,6% meer dan 2022. Ongeveer twee derde van deze export zijn Nederlandse producten. Met de landbouwexport wordt in 2023 circa 50,4 miljard euro verdiend. De meeste uitvoer gaat naar de landen om ons heen. Bijna een kwart (24%) gaat naar Duitsland, 12% van de totale uitvoer naar België. Frankrijk (9%) en het Verenigd Koninkrijk (8%) volgen.

De Nederlandse landbouwimport nam in 2023 af met 3,3%, tot 83,9 miljard euro. Van deze Nederlandse landbouwimport wordt bijna driekwart (72,2%) weer doorgevoerd naar het buitenland, met of zonder bewerking.

Handel met Oekraïne

De landbouwhandel van Nederland met Oekraïne kenmerkt zich door een grote invoer en een veel kleinere uitvoer. Vanaf 2016 is de invoer sterk gestegen met een forse daling in 2022, na de Russische inval in het land. Deze daling laat een licht herstel zien in 2023, zo laten de voorlopige cijfers zien.

Zonnebloemolie is het belangrijkste invoerproduct van Nederland uit Oekraïne, waarbij 84% van deze invoer weer wordt doorgevoerd, met of zonder bewerking. Door de oorlog in Oekraïne daalde de invoer van zonnebloemolie, van 519 miljoen euro in 2021 tot 149 miljoen euro in 2023. Er was ook een daling bij de invoer van mais als grondstof voor veevoer, van 499 miljoen euro in 2021 naar 359 miljoen euro in 2023. Ook van deze maisinvoer komt een groot deel (70%) weer in het buitenland terecht.

De export naar Oekraïne bestaat vooral uit sierteeltproducten, cacao, zuivel en eieren. De export van deze producten liep sterk terug door de oorlog in het Oost-Europese land. Bij sierteeltproducten was dit een daling van bijna 42%. Bij cacao en zuivel en eieren was dit resp. 66% en 70%.

Voetafdruk van Nederlandse landbouwhandel

De Europese Unie wil de klimaatvoetafdruk van het voedselsysteem verkleinen. Het is één van de doelstellingen uit de ‘Van boer tot bord strategie’. Daarom geeft het rapport inzicht in de voetafdruk van de Nederlandse handel. De import van landbouwproducten draagt in de periode 2017-2021 voor een kwart bij aan de totale broeikasgasvoetafdruk van de Nederlandse invoer. Bijna driekwart van deze voetafdruk is afkomstig van producten die ons land weer doorvoert.

Import van fruit had in de periode 2017-2021 het grootste aandeel (15,4%) in de broeikasgasvoetafdruk. Brazilië is het land met het grootste aandeel (8%) in de broeikasgasvoetafdruk van de import van landbouwgoederen.

Handel in dierlijke mest en kunstmest

Nederland produceert meer nutriënten dan het kan plaatsen, dat geldt voor zowel dierlijke mest als kunstmest. Daarom vindt er voor beide producten handel en export plaats, met belangrijke verschillen. De handel in dierlijke mest concentreert zich vooral in Nederland zelf, waarbij de leverancier moet betalen voor de afzet. Het mestoverschot zal de komende jaren flink toenemen door afbouw en einde van derogatie. Nederlandse kunstmest gaat juist voor het grootste deel naar het buitenland, waarbij de prijs voor kunstmest zeer afhankelijk is van de gasprijs. Dit komt doordat aardgas zowel een cruciale grondstof als een belangrijke energiebron is in de productie van ammoniak (en dus kunstmest).

Ontwikkelingen in de bedekte teelten

Bij bedekte teelten draait het om de kassenteelt, maar ook het nieuwere vertical farming en indoor farming. Er is wereldwijd een toename van bedekte teelt, omdat met deze teeltwijze beter kan worden ingespeeld op klimaatverandering, bevolkingsgroei en consumentenvraag.

Nederland kent een succesvolle export in de kassenbouwsector, basis hiervoor is een innovatieve sector met een sterk netwerk van ondernemers, kennisinstellingen en overheden. Er zijn ongeveer 20 grote, Nederlandse bedrijven actief als leverancier van complete kassencomplexen. Zij generen ongeveer 80% van hun inkomsten buiten ons land. Nederland heeft in de export vanuit de EU een groot marktaandeel, namelijk 58%. Dit komt overeen met een waarde van 374 miljoen euro. Na de Russische inval in Oekraïne liep de plaatsing van orders voor kassenbouw sterk terug, maar inmiddels vertoont dit weer een stijgende lijn. De verwachting is dat de vraag naar Nederlandse hightechkassen zal blijven groeien.

Vertical farming en indoor farming zijn in Nederland nog relatief nieuw. In landen als China en Singapore is dit verder in ontwikkeling, vooral in de buurt van metropolen om transportkosten te beperken. Het telen in een vertical of indoor farm vergt een behoorlijke kapitaalinjectie en er zijn risico’s, zoals de afhankelijk van elektriciteit en de beheersing van ziekten en plagen. In Nederland is het nog een instabiele markt, met bedrijven die pionieren, stoppen of juist groeien. De verwachting is dat vertical farming en indoor farming wereldwijd zullen groeien, maar de positie van kassenteelt zeker niet zal overnemen.