Ondervoeding bij ouderen alarmerend probleem

Ruim dertien procent van de nog thuiswonende ouderen (65+) is ondervoed. Deze mensen hebben een te laag BMI, ze lijden aan gewichtsverlies of hebben te weinig spiermassa. Dat blijkt uit het promotieonderzoek Malnutrition during the journey of aging van voedingsstatisticus Jos Borkent. Ruim twee derde van alle thuiswonende ouderen loopt het risico ondervoed te raken. Eenzaam of slecht ter been zijn, weinig financiële middelen hebben of door omstandigheden niet kunnen koken zijn bekende oorzaken.  

“De cijfers zijn alarmerend,” zegt Borkent. “We hebben zo’n drie miljoen thuiswonende ouderen in Nederland. Dan heb je het dus over 400.000 mensen die door slecht eten kampen met gezondheidsproblemen. En dat aantal neemt door de vergrijzing alleen maar toe. Bovendien is het zo dat hoe ouder mensen worden, hoe groter het risico is op ondervoeding. En we worden steeds ouder.”

Minder denkvermogen

Ondervoeding leidt niet alleen tot lichamelijke kwetsbaarheid, maar kan ook achteruitgang van het denkvermogen verergeren en de afweer van het lichaam verzwakken. Dit zorgt ervoor dat ouderen vatbaarder worden voor infecties en ziektes. Ze hebben vaak minder eetlust of moeite met kauwen of slikken. In het project Preventief Leer- en Innovatie Netwerk Tegen Ondervoeding (PLINT Ondervoeding) vraagt Hogeschool Inholland aandacht voor het risico op ondervoeding bij thuiswonende ouderen. 

Het project is een samenwerking van professionals, zoals verpleegkundigen en diëtisten, studenten en docenten. Voedingsexperts hebben complete maaltijden en eiwitrijke tussendoortjes voor ouderen ontwikkeld om ondervoeding te voorkomen. Ook is het magazine Vitaal & Voedzaam uitgegeven met tips en recepten voor een gezond voedingspatroon.

Nog nijpender

In verpleeghuizen is het probleem nog nijpender dan bij de thuiswonende ouderen. Jos Borkent berekende dat tachtig procent van de bewoners van een zorg- of verpleeginstelling voor ouderen niet de aanbevolen hoeveelheid eiwitten en calorieën binnenkrijgt. Bij binnenkomst is tien procent van de ouderen al ondervoed. Nog eens vijftien procent raakt ondervoed in de instelling. 

Met eenvoudige aanpassingen in het dieet is winst te boeken, zegt Borkent. Bijvoorbeeld door inkopers en verplegend personeel beter te scholen. “Veel mensen denken dat er bij verpleeghuizen een kok in de keuken staat, maar het is vaak verplegend personeel”, aldus de statisticus. Ouderen zouden meer eiwitten nodig hebben en juist minder koolhydraten, terwijl het in de praktijk nog weleens andersom is.

Vitamine B12

Bij ouderen ligt ook een tekort aan vitamine B12 op de loer, zo blijkt uit een Canadese studie onder 1.753 ouderen (67-84 jaar) uit Quebec die vier jaar lang gevolgd zijn. Naar schatting 10 tot 35 procent van de ouderen heeft een tekort aan deze vitamine. Naast een lage inname kan ook een beperkte opname van B12 een oorzaak zijn, zo staat in Voeding Magazine. 

Een tekort aan vitamine B12 kan voor verschillende gezondheidsproblemen zorgen, waaronder cognitieve achteruitgang oftewel geheugenverlies, stemmingswisselingen, coördinatieproblemen en spierzwakte. Het is bekend dat de hoeveelheid B12 die mensen uit verschillende dierlijke producten kunnen halen, verschilt. Uit het Canadese onderzoek blijkt dat zuivel voor ouderen een betere bron van B12 is dan vlees en vis.

Plantaardige eiwitten

Het project ‘Bean me up!’ heeft aandacht voor plantaardige eiwitten als alternatief voor vis, vlees en zuivel. De focus ligt op de ontwikkeling van producten en afzetmarkten voor de veldboon. “Deze is rijk aan eiwit. Het is een belangrijke brandstof en bouwstof voor ons lichaam”, legt Feike van der Leij uit, lector Health & Food bij Hogeschool Inholland. Bovendien is volgens hem de veldboon een goed alternatief voor soja, wat vaak van ver komt en vooral als diervoeding wordt benut.  

Hoewel de veldboon gezond is, heeft de peulvrucht volgens Van der Leij ook een ‘muffige bonensmaak’. Daarom zijn binnen het project een aantal producten ontwikkeld, zoals veldbonenijs en ‘Yogho Bono’, oftwel veldbonenyoghurt. Inmiddels richt Hogeschool Inholland zich ook op de inzet van eendenkroos als duurzame eiwitbron.