Oorsprong en verspreiding van het gewas spinazie

Spinazie is een belangrijk bladgewas dat wereldwijd wordt gegeten. Net als de meeste voedselgewassen is spinazie door selectie uit wilde planten geleidelijk geschikt gemaakt voor consumptie, een proces dat domesticatie wordt genoemd. Hoewel niet zeker is waar het gewas is ontstaan, wordt aangenomen dat het zo’n 2000 jaar geleden is gedomesticeerd in het voormalige Perzië. Men veronderstelt dat het gewas pas laat is verspreid aangezien de oudste vermelding dateert uit de 4^e eeuw na Chr. in Mesopotamië. Waarschijnlijk is het door de Moren naar Europa verspreid, en in de 11^e eeuw is beschreven dat het in Spanje werd geteeld.

Er worden twee typen gecultiveerde spinazie onderscheiden: het Aziatische en het Westerse type. Deze twee typen verschillen morfologisch van elkaar in bijvoorbeeld bladvorm, bladkleur en de neiging tot het maken van bloeistengels (schieten). Spinazie heeft twee nauwe wilde verwanten: Spinacia tetrandra, dat in Transkaukasië en Koerdistan voorkomt, en S. turkestanica, dat in Centraal- en Zuid-Azië voorkomt.

Om meer inzicht te krijgen in de oorsprong en de verspreiding van het gewas, zijn 54 landrassen uit Europa en Azië, en 44 populaties van de twee wilde spinaziesoorten genetisch onderzocht. Dit is gedaan met behulp van zogeheten SNP’s – Single Nucleotide Polymorphisms. Hierdoor kunnen verschillen in het DNA van individuen worden opgespoord en kan de mate van verwantschap tussen planten van verschillende herkomst bepaald worden.

Uit het onderzoek bleek dat gecultiveerde spinazie genetisch het meest lijkt op S. turkestanica. Dit bevestigt de eerdere aanname dat deze soort de directe voorouder is van spinazie. Het feit dat landrassen uit Iran minder sterk verwant bleken aan S. turkestanica dan landrassen uit een meer oostelijke groep, waaronder Afghanistan en Pakistan, wijst erop dat spinazie waarschijnlijk meer oostelijk van het huidige Iran is gedomesticeerd. Ook kwam naar voren dat spinazie waarschijnlijk via Nepal naar China is verspreid.

Hoewel deze studie meer duidelijkheid geeft over het ontstaan en de verspreiding van spinazie, geven de auteurs aan dat meer gedetailleerde DNA-informatie nodig is, en dat meer landrassen uit potentiele verspreidingsroutes onderzocht zouden moeten worden. Meer inzicht in de verwantschap tussen gecultiveerde en wilde spinazie van verschillende herkomsten is ook nodig om de genetische diversiteit optimaal te kunnen gebruiken bij het ontwikkelen van nieuwe rassen. Hiervoor is een onderzoeksproject gestart in samenwerking met veredelingsbedrijven.

Meer informatie over het onderzoek is te lezen in het recent verschenen artikel ‘On the origin and dispersal of cultivated spinach’ door Ribera et al.