Open teelt zonder fungiciden: haalbaar of niet?

Het verminderen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is volgens bollenteler Nick Hulsebosch tien stappen vooruit en twintig achteruit. Dat vertelde hij op de bijeenkomst van de KNPV, waarvan de 4 lezingen zijn terug te zien.  

De afgelopen 10 jaar is het middelengebruik op het familiebedrijf van Hulsebosch in Schagerbrug met 50% afgenomen. Momenteel wordt met een eigen zaaimengsel voor groenbemester, zelf samengestelde compost en een mineralenmeststoffenmix gezorgd voor een gezonde bodem op het bedrijf. Want een gezonde bodem geeft een gezond gewas, waardoor minder gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn, aldus Hulsebosch.  

De reductie is bereikt door samen te werken met een groep van gelijkgestemde bollentelers. Zij experimenteerden de afgelopen jaren volop, op zoek naar de ideale combinatie om de bodem te verbeteren. Hulsebosch experimenteerde ook een keer met een teelt zonder gebruik van fungiciden, maar hij zag vervolgens een ziek gewas. “Dan leer je het snel af”, laat hij weten.  

Middelengebruik in open teelten 

Spreker Yvonne Gooijer van CLM (Centrum voor Landbouw en Milieu) schetst een beeld van het gebruik van fungiciden in de Nederlandse akkerbouw, fruitteelt en bollenteelt over de laatste 20 jaar. Vooral in de fruitteelt ligt het percentage fungiciden van het totale middelengebruik hoog, tussen 57% en 66%. Voor deze sector zal telen zonder fungiciden een grote uitdaging vormen. In absolute zin ligt er een uitdaging in de bollenteelt, waar gemiddeld 80 kg per ha aan gewasbeschermingsmiddelen wordt gebruikt, waarvan ongeveer 40% fungiciden.  

Milieubelasting fungiciden 

Daarna bespreekt Gooijer de milieubelasting van fungiciden op grondwater, waterleven en bodemleven. Die is gebaseerd op de CLM Meetlat. De milieubelasting op grondwater neemt vanaf 2014 fors toe, met een lichte afname vanaf 2018. De toename wordt veroorzaakt door een grotere afzet van fungiciden uit de groep van de azolen, die meestal meer uitspoelingsgevoelig zijn dan andere fungiciden.  

De effecten van fungiciden op het waterleven is vanaf 2018 gehalveerd, omdat toen de verplichte driftreductie van 50 naar 75% ging. Belasting door fungiciden op het bodemleven is de afgelopen 10 jaar gelijk gebleven.  

Oplossingsrichtingen

Gooijer ziet diverse oplossingsrichtingen, waarbij ze vermindering van het middelengebruik als eerste noemt. Fruitteler Van Wijk uit ’t Goy heeft daar een hard hoofd in. De fruitteelt kent een lang groeiseizoen en een lange bewaarperiode. Op allerlei momenten tijdens groeiseizoen en bewaarperiode bedreigen verschillende schimmels de boom of het fruit.  

Gooijer ziet ook toekomst in veredeling, wat Van Wijk met haar eens is. Hij plaatst echter een kantteking: “Die liggen niet zomaar op de plank, dat is iets van de hele lange adem.” 

Andere oplossingsrichtingen die Gooijer noemt zijn vervangende middelen, emissiebeperking en een systeemverandering. Dat laatste is een samenspel van de gehele keten. “Gebruik verminderen betekent de afzet regelen”, stelt Gooijer. Ze geeft voorbeelden zoals Bionext en Planet Proof.  

Fruitteler Van Wijk erkent dat de dialoog in de gehele keten moet worden gevoerd én met de overheid. Maar hij heeft juist last van Planet Proof, omdat fruit afkomstig uit het buitenland niet hoeft te voldoen aan de eisen van Planet Proof. Dat levert oneerlijke concurrentie op, aldus Van Wijk.  

Kleine kostenpost  

Akkerbouwer Jasper Roubos uit Abbenes laat met cijfers van de tarweteelt zien dat dit gewas nauwelijks een positief saldo geeft. En dat in zijn tarweteelt het gebruik van fungiciden maar een klein percentage van de kosten is. Als hij door spuiten tegen schimmelinfecties als meeldauw en roest toch nog een klein positief saldo kan realiseren, dan is de keuze snel gemaakt. “Zo simpel is het eigenlijk”, concludeert hij. Roubos laat een min of meer zelfde beeld zien voor de aardappelteelt.  

Grote stappen   

Er zijn al hele grote stappen gezet als het gaat om emissie, stelt akkerbouwer Roubos vervolgens. Door vernieuwende doppentechniek is de drift enorm beperkt. Ook het gebruik van beslissingsondersteunende systemen (BOS) helpt. Bollenteler Hulsebosch en fruitteler Van Wijk doen dezelfde uitspraak. Waarbij Van Wijk aantekent dat driftreductie in de fruitteelt een enorme uitdaging is door het zijwaarts spuiten. “Maar de techniek staat niet stil, driftreductie in de fruitteelt verbetert nog steeds.” 

Middelenpakket roept vragen op  

Roubos constateert ook dat er de afgelopen jaren een ander middelenpakket is gekomen, wat voor akkerbouwers juist meer spuiten inhoudt. De huidige middelen zijn minder goed werkzaam, waardoor meer bespuitingen nodig zijn en er dus een hogere kans is op uitspoeling. Bollenteler Hulsebosch en fruitteler Van Wijk herkennen dit in hun teelt. Ook het resistentiemanagement wordt steeds meer een uitdaging met een middelenpakket dat uit weinig verschillende werkzame stoffen bestaat.