Organische stof: breng leven in de bodem

Onderzoeksinstituut: Branchevereniging Organische Reststromen, Wageningen University & Research, van Hall Larenstein, Nordwin College, ECOstyle, uitgegeven door Van Iperen B.V.

Gefinancierd door: Ministerie LNV, BO Akkerbouw, TKI Agri&Food

Betrouwbaarheidsscore: Zeer betrouwbaar, het onderzoek is meerjarig uitgevoerd en in herhalingen.

Samenvatting

OS breekt in de bodem langzaam af (mineralisatie) en hierdoor levert het nutriënten na aan het gewas. Het eindproduct van deze afbraak is humus, wat nagenoeg niet verder afbreekt en honderden jaren stabiel in de bodem kan blijven. Humus maakt ook onderdeel uit van het zogenaamde klei-humus-complex. In deze rol legt humus met zijn negatieve lading kleine moleculen vast met een positieve lading zoals ammonium (NH4+), calcium (Ca2+), magnesium (Mg2+) en kalium (K+). Het heeft op deze manier dus een gelijksoortige werking als kleiplaatjes (lutum).

OS voor het bodemleven

Wormen verkleinen organisch materiaal en helpen het door de bodem te mengen. Daarnaast graven de zogenaamde ‘pendelaars’ verticale gangen in de bodem die de zuurstofvoorziening en de drainage van de bodem verbeteren. Zo wordt de toegediende OS goed door het bodemprofiel verspreid. Een divers aanbod van OS zorgt voor een gevarieerd bodemleven, wat nodig is voor het optimaal functioneren van de bodem. Het gaat dan om de levering van nutriënten (mycorrhiza, stikstofbindende bacteriën) of een bijdrage aan de bodemweerbaarheid (competitie, antagonisme).

OS voor de bodemstructuur

Schimmeldraden, biofilms van bacteriën en stoffen die ontstaan tijdens de vertering van OS leiden tezamen tot de vorming van ‘kluitjes’ van grond en organisch materiaal. De vorming van deze kluitjes bepaalt in hoge mate hoeveel en hoe grote poriën er in een bodem aanwezig zijn. Poriën voeren lucht en water door de bodem, en de kluitjes dienen middels de erin aanwezige OS als ‘spons’ voor water. Hoe vaker en hoe intensiever de grond bewerkt wordt, hoe vaker het netwerk van wormengangen, schimmeldraden en bacteriën wordt verstoord en weer opnieuw gevormd moet worden.

Succesvol OS-beheer

Een goed plan van aanpak voor je OS-beheer heeft een aardig aantal onderdelen en kan sterk verschillen per kavel. Raadpleeg hiervoor het stappenplan.

Conclusie

• Er is niet één specifieke definitie van bodemgezondheid of het optimale percentage OS, dit verschilt tussen grondsoorten en grondgebruik.
• OS is een overkoepelende term voor biologische materialen, dus zowel gewasresten en compost als resten van micro-organismen.
• Een grove vuistregel is dat 1% verhoging van de OS in de bodem het waterbergend vermogen met gemiddeld 6,8 mm verhoogt op zandgrond en met 9,3 mm op kleigrond.
• OS is voedsel voor het bodemleven, en een voldoende groot en gevarieerd aanbod geeft een meer diverse samenstelling van bodembewonende organismen. Een divers bodemleven is belangrijk voor het optimaal kunnen functioneren van de bodem.
• Het opbouwen van OS duurt lang omdat een groot deel van alle gewasresten en compost ofwel vast komt te liggen in microbiële cellen of bij hun stofwisseling als koolstofdioxide overblijft. Van all het materiaal dat aan de bodem wordt toegevoegd, wordt een groot deel dus of afgebroken of het blijft niet als OS in de bodem.
• Voor de optimale benutting van OS voor de bodem is een balans nodig tussen voldoende afbraak (voor levering nutriënten en stimuleren bodemleven) en voldoende opbouw (voor bulkdichtheid, watervasthoudend vermogen, compenseren afbraak). Kortom, je wilt afbraak stimuleren en opbouw stabiliseren.

Het rapport is te vinden via deze link, ook is het toegevoegd aan de Kennisbank van Groen Kennisnet.

Wat is Crkls?

Crkls (spreek uit als cirkels) is het antwoord op de versnippering van het landbouwkundig onderzoek in de afgelopen decennia. Het platform maakt de onderzoeksresultaten beter vindbaar en relevant voor de ondernemer. De initiatiefnemers Misset Uitgeverij, BO Akkerbouw, Wageningen University & Research (WUR), Groen Kennisnet en Aeres Hogeschool willen zo een bijdrage leveren aan een toekomstbestendige landbouw in Nederland.
Groen Kennisnet is onderdeel van de stuurgroep Crkls en heeft nauw contact met de redactie van Crkls.