Pionieren met cranberry’s in het veenweidegebied

In de 18e en 19e eeuw liepen scheepvaartroutes vanaf de oceaan vlak langs de Waddeneilanden richting Scandinavië. Veel schepen vergingen in de gevaarlijke ondieptes voor Terschelling en dus waren het goede tijden voor strandjutters. Enkele jutters waren de koning te rijk toen ze houten vaten op het strand vonden. Rode wijn! Groot was de teleurstelling toen de inhoud van de vaten slechts kleine, rode besjes waren. Ontgoocheld gooiden de jutters de vaten leeg in de duinen. Enkele jaren later groeide er op die plek lage, ietwat ruige struikjes: cranberrystruiken.  

Zo gaat het mooiste verhaal over de komst van de cranberry naar Nederland. De vrucht is inheems voor Noord-Amerika en Canada en kwam jarenlang alleen maar voor in de duinen van Terschelling. Maar de cranberry wordt ontdekt als mogelijk gewas voor de Nederlandse veenweidegebieden.

Cranberry als alternatief 

In het veenweidegebied van de Krimpenerwaard in Zuid Holland zijn twee pioniers begonnen met 10 hectare cranberry’s. Bart Crouwers en Gerard Harleman zien brood in de kleine rode besjes. Vooral omdat verse cranberry’s nu aangevoerd moeten worden vanuit de Verenigde Staten en Canada.  

In dit rapport over pionerende boeren die bijdragen aan de kringlooplandbouw lezen we over Cranberryfarm De Hoeve van Marijke Berger en Harte Hartlief. Zij startten in Zuidoost Friesland al in 2008 met de grote veenbes, zoals de cranberry in het Nederlands heet. En ook in het Friese veenweidegebied ten noordoosten van Leeuwarden experimenteert men met de cranberry binnen het project ‘Better Wetter.’ In dit project zoekt men naar alternatieve gewassen voor natte percelen.  

Juist voor de percelen in veenweidegebieden die door vernatting niet geschikt meer zijn voor beweiding of andere productie, is de cranberry geschikt. Cranberry’s doen het prima in natte omstandigheden en kunnen in de winter zelfs onder water staan.  

Arme grond 

Cranberry’s hebben arme, zure grond nodig. Na jarenlang gebruik als weidegrond waren de percelen in de Krimpernerwaard veel te rijk. Na afplaggen zien de initiatiefnemers Crouwers en Harleman de grond nu langzaam verarmen en verzuren. Het gebruik van meststoffen is niet nodig.  

“Veen bestaat voor 30 procent uit organisch materiaal en bevat daarmee alles wat de cranberry's nodig hebben”, legt Crouwers uit. “Met hulp van bodemschimmels halen ze elementen als stikstof, kalium en fosfor uit de bodem.” 

Piekmoment 

Crouwers en Hardeman geven aan dat de teelt weinig werk geeft, want ook bestrijdingsmiddelen zijn niet nodig voor de cranberry. De Friese cranberrytelers Berger en Hartlief bevestigen dit.  

Crouwers en Hardeman ervaren in het voorjaar meer drukte door het verwijderen van het onkruid, dat zeker in het eerste jaar nog welig groeide op de nog te rijke grond. In Friesland zijn Berger en Hartlief langer onderweg met de cranberry, bij hen is de onkruiddruk inmiddels fors afgenomen door de grotere cranberrystruiken. Blijft over het oogsten in oktober en november als piekmoment.  

Ondernemers die durven 

Starten met cranberry’s vraagt ondernemers die durven, omdat de velden pas na 2 of 3 jaar de eerste beperkte opbrengst gaan geven. Na 8 jaar gaat de teelt zich terugverdienen, bij een teelt op 5 tot 10 ha.  

De investering voor het starten is eenmalig met de aanplant van de struikjes. Het goede nieuws daarbij is dat de struiken jarenlang meegaan.  

Crouwers:  “We hebben een deel van de investering tegen gunstige voorwaarden kunnen lenen van het Nationaal Groenfonds.” Hij en Harleman combineren de cranberry’s met 9 ha kruidenrijk grasland en moeras. “Ik ben ervan overtuigd dat je door landbouw en natuur te combineren, tot nieuwe verdienmodellen kunt komen. Het is jammer dat banken en overheid nog huiverig zijn om daar ondersteuning aan te bieden.” 

Het overstappen naar een langjarige teelt als cranberry´s vraagt een andere mindset. Geduld en een langetermijnplanning zijn vereist, volgens de ondernemers van de Friese cranberryfarm De Hoeve.  

Afzet en opbrengst 

Cranberry’s zijn een nicheproduct, met een toenemende vraag in Nederland. Voor verse cranberry’s is belangstelling, omdat de kwaliteit van de ingevroren bessen uit de Verenigde Staten en Canada te wensen overlaat. 

De verwachting van Crouwers en Harleman is dat ze uiteindelijk elk jaar 100.000 kilo bessen kunnen oogsten van de 10 ha. “Een prijs van 5 tot 8 euro per kilo is reëel”, zegt Crouwers. “Dat betekent dat 1 hectare uiteindelijk jaarlijks zo'n 25.000 euro opbrengt.”