Plantenveredeling in een stroomversnelling
Plantenveredeling is een oer-Wagenings vakgebied, schrijft Wageningen World
in het artikel 'Zoeken naar de beste genen'. Al meer dan 100 jaar worden in
Wageningen nieuwe rassen gekweekt. Het Instituut voor Plantenveredeling werd
gesticht in 1912 en is daarmee ouder dan de universiteit die zelf.
Wageningse veredelaars richten zich aanvankelijk vooral op
productieverbetering van gewassen. Zo kon door de introductie van nieuwe
Wageningse tarwerassen tussen 1900 in 1920 de opbrengst stijgen van circa
2.000 naar 2.700 kilo. Tot pakweg 1950 waren vooral Wageningse tarwerassen van
belang. Nu zijn het veredelingsbedrijven die zich toeleggen op nieuwe rassen en
worden er opbrengsten van bijna 12 ton per hectare gehaald.
Ziekteresistentie
Wageningse veredelaars leggen zich sinds de jaren zestig minder nadrukkelijk
toe op introcude van nieuwe rassen op de markt - het bedrijfsleven nam die rol
geleidelijk over - en richten zich nu meer op gewassen die niet commercieel
veredeld worden. Je kunt daarbij denken aan quinoa, hennep, vlas, goudsbloem,
olifantsgras, aardbei, appels en peren.
Ook het veredelingsdoel verandert. Opbrengstverhoging staat niet centraal. Zo
maakt planten-veredelaar Gerard van der Linde in het artikel duidelijk dat hij
bij het quinoa-onderzoek let op zout- en droogteresistentie. En in veel
veredelingsprogramma's speelt de zoektocht naar ziekteresistentie een
belangrijke rol.
CRISPR-Cas
Naast dat het veredelingsdoel verandert is ook de techniek sterk in
ontwikkeling. Honderd jaar geleden konden veredelaars niet veel meer doen
handmatige selectie uitvoeren van de planten met de beste eigenschappen om mee
te kruisen. Dat was tijdrovend. Nu zijn er andere technieken.
Vanaf de jaren veertig begonnen veredelaars zelf mutaties op te wekken met
chemicaliën of bestralingen. Vanaf de jaren negent kwam er demogelijkheid om met
moleculair-biologische technieken het DNA doelgericht te veranderen. Met de
nieuwe CRISPR-Cas techniek is het mogelijk het DNA heel subtiel te veranderen.
Genoom
Nadat in 2011 het volledige genoom van aardappel in kaart was gebracht, en in
2012 dat van tomaat, is de veredeling van die gewassen in een stroomversnelling
gekomen, schrijft Wageningen World. Veredelingsprogramma’s die vroeger vijftig
jaar duurden zijn nu binnen vijf jaar afgerond.
(Bron foto: Jan Nijman)