Ruime variatie aan inhoudsstoffen in sla goed voor mens en plant

Sla staat niet echt bekend als een gewas met veel smaak en hoge voedingswaarde. Daarnaast wordt de teelt vaak bedreigd door ziekten en plagen. Juist bij eigenschappen als smaak, voedingswaarde en resistentie tegen ziekten, speelt de chemische samenstelling van de planten een belangrijke rol. In de veredeling kunnen deze gunstige eigenschappen sterk verbeterd worden door gebruik van materiaal met een brede variatie in chemische samenstelling.

Onderzoeksmateriaal en chemische samenstelling

Metabolomics is de systematische studie naar de unieke chemische ‘fingerprint’ van een organisme. Door stofwisselingsprocessen ontstaan in planten allerlei tussen- en eindproducten van stoffen: metabolieten. In metabolomics onderzoek in 2018 is de variatie in de metaboliet samenstelling van 150 monsters sla en zijn wilde verwanten bepaald. De monsters zijn grotendeels geselecteerd uit de slacollectie van het Centrum voor Genetische Bronnen, Nederland (CGN) en deze worden ook gebruikt in genomisch onderzoek waarin de DNA volgorde van de monsters bepaald wordt.

Het onderzochte materiaal bestond uit de zeven gewastypen van sla (Lactuca sativa), te weten ijsbergsla, botersla, bindsla, snijsla, grasse sla, stengelsla en oliesla. Daarnaast werden een aantal wilde verwanten onderzocht, waaronder de in de veredeling veel gebruikte  L. serriola, L. saligna en L. virosa.

Er werden meer dan 2000 verschillende metabolieten gevonden met een grote variatie in concentratie tussen de onderzochte monsters. Vooral de meer primitieve gewastypen, zoals de oliesla, en de nauw verwante wilde soorten bevatten hoge concentraties vitamine C en polyphenolen. Polyphenolen geven kleur en bescherming aan de plant en  worden gezien als gezondheid bevorderend voor mensen.

Verschillende wilde sla monsters bleken relatief hoge hoeveelheden sesquiterpene lactonen (SLs) te bevatten. Deze stof geeft een (ongewenste) bittere smaak aan sla en is door veredeling daarom grotendeels verdwenen in de sla die wij eten. SLs zouden echter gezondheids bevorderend kunnen zijn, vanwege ontstekingsremmende en anti-carcinogene effecten. Daarnaast kwam uit deze studie naar voren dat een aantal SLs geassocieerd kan worden met resistentie tegen valse meeldauw, de meest bedreigende ziekte bij het telen van sla.

Veel gegevens over sla beschikbaar

In het verleden is veel onderzoek gedaan aan de CGN slacollectie. Daarom is veel informatie over resistenties tegen ziekten en plagen beschikbaar. In het metabolomics onderzoek werden voor verschillende metabolieten verbanden gevonden tussen gehalte en ziekteresistenties , hetgeen een aanwijzing is dat deze metabolieten een rol spelen in de afweer van planten. In samenhang met grootschalig DNA onderzoek zal dit in de toekomst meer inzicht opleveren over de precieze rol van deze metabolieten in resistenties en over de genen die betrokken zijn bij het maken van deze stoffen.

(Foto: wilde sla in het metabolomics onderzoek. Bron foto: CGN)